A DUHET T’U NDALOHET UDHËHEQËSVE USHTARAKË TË DREJTOHEN NË OKB?

Asambleja e Përgjithshme e OKB-së në seancë. Kredia: Foto e OKB-së/Manuel Elias.

Jorku i Ri, Amerikë | Një grusht shteti ushtarak në vendet afrikane – duke përfshirë Burkina Fason, Sudanin, Guinenë, Malin dhe së fundmi Nigerin – ka ngritur një pyetje legjitime: cila duhet të jetë përgjigja e Kombeve të Bashkuara? Një organ botëror që betohet për demokracinë shumëpartiake, për marrjen e pushtetit nga ushtria? Dënim? Po. Javën e kaluar, denoncimet e forta të grushtit të shtetit në Niger erdhën jo vetëm nga Sekretari i Përgjithshëm Antonio Guterres dhe Komisioneri i Lartë i OKB-së për të Drejtat e Njeriut Volker Turk – por edhe nga të 15 anëtarët e Këshillit të Sigurimit në një unanimitet të rrallë për një çështje në dukje përçarëse politike. Por, çka nëse këta liderë ushtarakë kërkojnë të ushtrojnë të drejtën e tyre për të folur në seancat e ardhshme të Asamblesë së Përgjithshme, në shtator? Siç theksoi gazeta amerikane Kohërat e Jorkut të Ri (New York Times) më 30 korrik, brezi i grushtit të shtetit në Afrikë e shtrin kontinentin nga bregu në breg që është bërë “korridori më i gjatë i sundimit ushtarak në Tokë.” Në një epokë të shkuar, OKB-ja siguroi një platformë për të paktën katër liderë të tillë, duke përfshirë Fidel Castro-n e Kubës, Kol Muammar el-Gaddafi e Libisë, Amadou Toure e Malit (i cili mori pushtetin pas një grushti në vitin 1991, por më vonë shërbeu si një demokratikisht i zgjedhur President), dhe Jerry Rawlings nga Gana (i cili mori pushtetin në 1979, ekzekutoi ish-udhëheqës politikë, por më vonë shërbeu si president civil i votuar në pushtet në zgjedhjet demokratike). Por për ironi, ka pasur të paktën një rast kur një kryeministër nga Tajlanda u rrëzua nga pushteti kur po i drejtohej Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së, duke e lënë atë të pastrehë, dhe duke e dërguar në mërgim politik në një vend të Lindjes së Mesme. Grushti i shtetit në Tailandë në vitin 2006 ndodhi më 19 shtator 2006, kur Ushtria Mbretërore Tajlandeze projektoi një kontroll ushtarak kundër qeverisë së zgjedhur të përkohshme të kryeministrit Thaksin Shinawatra. Si rezultat, pati një këshillë të pakërkuar për liderët botërorë që vizitonin Nju Jorkun: Nëse jeni duke udhëhequr një qeveri të paqëndrueshme politikisht, sigurohuni që të sillni të gjithë udhëheqësit tuaj ushtarakë - shefat e ushtrisë, marinës dhe forcave ajrore - si anëtarë të delegacionit tuaj, në doni të parandaloni një grusht shteti në shtëpi, gjatë mungesës suaj nga vendi. Ambasadori Anwarul K. Chowdhury, Përfaqësues i Përhershëm i Bangladeshit në OKB (1996-2001) dhe Nënsekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara (2002-2007), thanë se çdo grup i vendeve me qëllim të mirë në OKB, që kishte respekt për demokracinë pjesëmarrëse, duhet të mblidheshin së bashku duke propozuar një rezolutë të Asamblesë së Përgjithshme, që përjashton liderët e grushteve të shtetit ushtarak, të cilët përmbysën qeveritë e zgjedhura në mënyrë demokratike, nga adresimi i ndonjë prej organeve kryesore të sistemit të OKB-së, veçanërisht Asamblesë së Përgjithshme, Këshillit të Sigurimit, Ekonomisë dhe Socialit. Këshilli (ECOSOC) dhe Këshilli i të Drejtave të Njeriut në Gjenevë. “Unë besoj se një rezolutë e tillë do të kalonte me një shumicë të madhe. Na duhen vetëm disa shtete anëtare, që besojnë në demokraci për të ndërmarrë atë hapin e parë të guximshëm, të vendosur dhe largpamës të nevojshëm. Mezi do të prisja të mirëprisja një vendim të tillë historik nga Asambleja e Përgjithshme”, tha ai. “Unë do të shtoja gjithashtu se liderët ushtarakë duhet të dinë se OKB-ja nuk do t'i lejojë vendet e tyre të bashkohen me ndonjë nga operacionet e saj të paqes, dhe/ose të mbajnë ndonjë post të lartë në sistemin e OKB-së. Duhet të ketë një çmim që ata udhëheqës duhet të paguajnë për veprimet e tyre antidemokratike”, tha ambasadori Chowdhury, President i Këshillit të Sigurimit të OKB-së (2000 dhe 2001) dhe Kryetar i Komitetit Buxhetor dhe Administrativ të OKB-së (1997-1998). “Në shumë nga fjalimet e mia publike mbi multilateralizmin dhe efektivitetin e Kombeve të Bashkuara, që është manifestimi i saj më universal - tha ai - kam alarmuar vazhdimisht se kam parë herë pas here qendrën e kulturës së paqes dhe të grave si barazi në jetën tonë. Ky realizim tani është bërë më i rëndësishëm mes militarizmit, dhe armatizimit gjithnjë në rritje, që po shkatërron planetin tonë dhe njerëzit tanë.” “Unë besoj me gjithë zemër se vetëm demokracia pjesëmarrëse mund të pasqyrojë në mënyrë efektive dhe të përshtatshme frymën e vërtetë të Kartës së OKB-së, e cila fillon me fjalët, “Ne, popujt…. Po, kuptohet që sistemi demokratik ka mangësitë e veta”. “Por a ka ndonjë gjë më efektive, dhe më shumë legjitime në përfaqësimin e opinionit të popujve të shteteve të ndryshme anëtare në këtë parlament global diskutues?” ai pyeti. Stephen Zunes, profesor i politikës në Universitetin e San Franciskos, tha se Kombet e Bashkuara fillimisht u themeluan nga aleatët fitimtarë në luftën kundër fashizmit. Ndërsa të pasurit e një qeverie demokratike nuk ishte kurrë një parakusht për anëtarësimin në OKB, parimi se duhet të kishte një rend ndërkombëtar të bazuar në rregulla nënkuptonte se parime të tilla duhet të zbatohen edhe për ato të shteteve anëtare, vuri në dukje ai. Në mënyrë të ngjashme, dispozitat për të drejtat e njeriut të miratuara nga Kombet e Bashkuara nënkuptojnë gjithashtu domosdoshmërinë e qeverisjes demokratike. Një hap i parë i rëndësishëm për të përmbushur bazat e saj demokratike do të ishte që Kombet e Bashkuara të ndalonin liderët e regjimeve ushtarake të flisnin përpara Kombeve të Bashkuara, tha Dr. Zunes, i cili ka shkruar gjerësisht mbi politikën e OKB-së dhe Këshillit të Sigurimit. “Fatkeqësisht, qeveritë e fuqishme autokratike – si anëtarët e përhershëm të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, Rusia dhe Kina – ka të ngjarë të kundërshtojnë një rregull të tillë”, tha ai. Dhe Shtetet e Bashkuara, megjithë retorikën e tyre pro-demokracisë, mund të kenë gjithashtu kundërshtime. “Administrata e Bidenit është mbështetësi më i madh në botë i regjimeve autokratike, duke siguruar armë për 57% të diktaturave të botës. Në të vërtetë, gjenerali Sisi i Egjiptit është marrësi i dytë më i madh i ndihmës ushtarake amerikane, me taksapaguesit amerikanë që shpenzojnë mbi një miliardë dollarë në vit për të mbështetur regjimin e tij ushtarak, i cili mori pushtetin në një grusht shteti të përgjakshëm ushtarak në 2013”, tha Dr. Zunes. Ndërkohë, në vitin 2004, kur Organizata e atëhershme për Unitetin Afrikan (më vonë Bashkimi Afrikan) i ndaloi udhëheqësit e grushtit të shtetit të merrnin pjesë në samitet afrikane, Sekretari i Përgjithshëm Kofi Annan i Ganës shkoi një hap më tej, dhe tha se kishte shpresë që një ditë Asambleja e Përgjithshme e OKB-së do të ndiqte hapat e OAU-së, dhe do të ndalonte udhëheqësit e qeverive ushtarake të drejtohen në Asamblenë e Përgjithshme. Propozimi i Ananit ishte një i pari historik. Por nuk ndodhi kurrë në një institucion ku shtetet anëtare, jo Sekretari i Përgjithshëm, drejtojnë Organizatën. Megjithatë, çdo lëvizje e tillë mund të rikthehet edhe tek shtetet anëtare nëse, një ditë, ata e gjejnë veten duke përfaqësuar një vend të kryesuar nga një udhëheqës ushtarak. Z. Anan i hapur, një shtetas i Ganës, tha gjithashtu se “miliarda dollarë fonde publike vazhdojnë të fshihen nga disa liderë afrikanë - edhe pse rrugët po shkatërrohen, sistemet shëndetësore po dështojnë, fëmijët e shkollave nuk kanë as libra, as tavolina, as mësues. dhe telefonat nuk funksionojnë.” Eshtë e panevojshme të thuhet se OKB-ja nuk bën asnjë dallim midis diktatorëve dashamirës dhe diktatorëve të pamëshirshëm. Por si një institucion ndërkombëtar që predikon demokracinë shumëpartiake dhe zgjedhjet e lira, ai ende fal liderët ushtarakë duke u ofruar atyre një platformë për të folur – ndërkohë që i fiton gjatë sesioneve vjetore të Asamblesë së Përgjithshme. I pyetur nëse Asambleja e Përgjithshme e OKB-së duhet të vendosë një standard të ri, ambasadori Chowdhury tha: Po, sigurisht! “Kjo duhet të ishte bërë shumë kohë më parë kur Sekretari ynë i Përgjithshëm shumë i dashur, shumë i respektuar, Kofi Annan e sugjeroi atë në fillim të mijëvjeçarit të ri.” Kjo ishte koha e duhur për një vendim kaq historik, siç do ta kishte mbrojtur Grupi Afrikan, grupi më i madh rajonal i Shteteve Anëtare të OKB-së, jo vetëm sepse paraardhësi i Bashkimit Afrikan, OAU, kishte vendosur në vitin 2004 të ndalonte udhëheqësit e grushtit të shtetit nga samitet afrikane, por, edhe sepse propozimi erdhi nga një Sekretar i Përgjithshëm që ishte bir i Afrikës, tha ai. “Ne e humbëm atë mundësi kur një udhëheqës vizionar i OKB-së pati guximin të sugjeronte që Asambleja e Përgjithshme e OKB-së të ndiqte shembullin e Afrikës. Dy dekada kanë kaluar. Nuk mund të mendoj se ndonjë Sekretar tjetër i Përgjithshëm do të kishte guximin ta sugjeronte këtë publikisht”, deklaroi ambasadori Chowdhury.

Ky artikull përmban fragmente nga libri i publikuar së fundmi mbi Kombet e Bashkuara me titull “Pa koment - dhe mos më citoni për këtë”, i disponueshëm në Amazon. Thalif Deen, i cili është autor i librit, një ish-punonjës i OKB-së, dhe një ish-anëtar i delegacionit të Sri Lankës në seancat e Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së. Një studiues Fulbright me një Diplomë Master (MSc) në Gazetari nga Universiteti i Kolumbias, Nju Jork, ai ndau medaljen e artë dy herë (2012-2013) për përsosmëri në raportimin e OKB-së dhënë nga Shoqata e Korrespondentëve të OKB-së (UNCA). Nga z. Erton Duka

© Copyright | Agjencia Telegrafike Vox