BORXHI I VENDEVE TË VARFRA ËSHTË ÇËSHTJE DREJTËSIE: NË VITIN 2023 BORXHI PUBLIK BOTËROR ARRITI SHIFRËN REKORD PREJ RRETH 97 TRILION $ | NGA KËTO MBI 33 TRILION $ I KA AMERIKA: ARFIKA KA 2 TRILION $.

Romë, Itali | Njëzet e pesë vjet pas fushatës së vitit 2000, Papa Françesku rinis apelin jubilar për t'i falur kreditë atyre që nuk mund t'i shlyejnë ato.

Ankesa e OKB-së: “Jugu i botës ka paguar faturën më të rëndë për krizat”.

“Dëshiroj t'u drejtoj një ftesë të përzemërt kombeve më të pasura, në mënyrë që ata të njohin peshën e shumë vendimeve të marra dhe të vendosin të falin borxhet e vendeve që nuk mund t'i shlyejnë kurrë. Më shumë se zemërgjerësi, është çështje drejtësie”.

Në apelin për të shpresuar që Papa Françesku t'i nisë botës me Vitin e Shenjtë të 2025-ës që sapo ka filluar, këto fjalë kthehen për të ngritur me forcë çështjen e borxhit publik të vendeve më të varfra.

Mesazhi i sivjetshëm i Papës për Ditën Botërore të Paqes, i titulluar: “Na fal borxhet tona: na jep paqen tënde”, gjithashtu e merr atë.

Kjo nuk është një temë e re për një jubile: tashmë në vitin 2000, Gjon Pali II kishte kërkuar që në momentin e kalimit nga një mijëvjeçar në tjetrin, ta bënte të tijën këtë ide me rrënjët e saj ungjillore.

Kështu 25 vjet më parë falja e borxheve u bë një çështje e rëndësishme edhe për shoqërinë civile.

Në vendin tonë (Itali) ajo mori formën e një fushate (e mbështetur nga Konferenca Ipeshkvnore Italiane), e cila, çoi në shlyerjen e borxhit dypalësh që dy vende afrikane, Zambia dhe Guinea Conakry, kishin kontraktuar me Italinë dhe nuk ishin më në gjendje të paguanin.

Gjeste të tjera - gjithashtu shumë të rëndësishme financiarisht - u zhvilluan njëkohësisht në vende të ndryshme.

Pse Papa Françesku ndjen tani nevojën për të rihapur këtë temë? Sepse - veçanërisht vitet e fundit, si rezultat i krizës globale të shkaktuar nga pandemia dhe e përkeqësuar nga pasojat e konfliktit në Ukrainë - në shumë vende të Afrikës, Amerikës Latine dhe Azisë çështja e borxhit publik ka shpërthyer sërish në mënyrë e ashpër.

“Jemi përballë një krize që gjeneron mjerim dhe ankth, duke u privuar miliona njerëzve mundësinë e një të ardhmeje dinjitoze - thotë Papa Françesku, duke u dhënë atyre një zë. Asnjë qeveri nuk mund të kërkojë moralisht popullin e saj të vuajë privime të papajtueshme me dinjitetin njerëzor”.

Disa mund të pyesin: por nëse janë vende të varfra, pse hyjnë në borxhe? Çdo ekonomi bazohet në kredi për të financuar investimet e saj.

Nuk është rastësi që vendi me peshën më të lartë të borxhit publik është Shtetet e Bashkuara, ekonomia më e madhe në botë, e ndjekur (por në një distancë të gjatë) nga Kina.

Vetëm për të dhënë përmasat; sipas disa të dhënave të ripunuara nga Unctad - agjencia e OKB-së për tregti dhe zhvillim - në fund të vitit 2023 borxhi publik globalisht arriti shifrën (rekord) prej rreth 97 trilion dollarë.

Nga këto, megjithatë, mbi 33 trilion dollarë janë borxhe të SHBA.

I gjithë borxhi publik italian i kalon 3 trilionë dollarë.

Ai i të gjitha vendeve afrikane të marra së bashku është pak më shumë se 2 trilion dollarë.

Por nëse në terma absolutë është relativisht i vogël, atëherë pse borxhi në vendet më të varfra krijon kaq shumë probleme?

Sepse kushtet për kontraktimin e saj nuk janë të njëjta për të gjithë. Ashtu siç ndodh me ata që kërkojnë një kredi bankare, vendet nuk trajtohen në të njëjtën mënyrë nga shtetet e tjera, nga organet shumëpalëshe (si Fondi Monetar Ndërkombëtar, FMN) apo nga individët privatë, tre subjektet e mëdha që japin kredi.

Sa më e brishtë të jetë një ekonomi, aq më të larta janë normat e interesit për t'u shlyer.

E njëjta shumë e kërkuar për hua sot i kushton një shteti afrikan 10 ose 12 herë më shumë se sa paguan Gjermania ose Shtetet e Bashkuara.

Dhe pikërisht mbi këtë boshllëk situata në vitet e fundit është bërë gjithnjë e më e paqëndrueshme; vendet afrikane, për interesat e borxhit të tyre, paguajnë aktualisht 163 miliardë dollarë në vit, krahasuar me 61 që paguanin në vitin 2010.

Unctad e shpjegon mirë këtë në një raport interesant të titulluar “Një botë borxhi”, botuar disa muaj më parë.

Duke analizuar ngjarjet e viteve të fundit, del qartë se numri i krizave të përsëritura që të gjithë kemi përjetuar që nga pandemia është paguar shumë më shtrenjtë nga vendet e varfra.

“Kriza e borxhit është një krizë e fshehur”, shpjegon z. Xhovani (Giovanni) Valensisi, një ekonomist italian nga Unctad, i cili, është ndër redaktorët e raportit.

“Në tablonë e përgjithshme, shifrat që përfshijnë vendet në zhvillim do të dukeshin të vogla. Por nëse shikoni se çfarë shkaktojnë në shoqëritë e tyre, ndikimi është i madh”.

Më shumë se 3.3 miliardë njerëz në Afrikë, Amerikën Latine dhe Azi, për shembull, tani jetojnë në vende që janë të detyruara të shpenzojnë më shumë para për të shlyer interesat e borxheve të tyre sesa për të financuar kujdesin shëndetësor ose arsimin.

Në gjysmën e vendeve në zhvillim, më shumë se 6.3% e të gjitha të ardhurave nga eksporti shkon për kreditorët që paguajnë.

Një taksë e padrejtë për vendet e varfra; Unctad kujton se kur u përcaktua Marrëveshja e Londrës për borxhin e luftës së Gjermanisë në vitin 1953, u vendos që interesi i paguar nga gjermanët nuk duhet të kalonte 5% të të ardhurave të krijuara nga eksportet, në mënyrë për të mos dëmtuar rimëkëmbjen e saj.

Sot, megjithatë, për dhjetëra vende në jug të botës, ky parim elementar i një ekonomie të vëmendshme ndaj së ardhmes nuk zbatohet.

Por a nuk u sigurua lehtësim borxhi për vendet e varfra gjatë pandemisë?

“Në vitin 2020 - përgjigjet z. Valensisi - vendet e G20-ës kishin ngrirë pagesat e interesit të vendeve në zhvillim për borxhin e tyre për dy vjet.

Megjithatë, ajo pauzë përfundoi pikërisht kur situata ishte bërë edhe më e keqe me luftën në Ukrainë, sepse, politikat monetare të miratuara nga vetë vendet ekonomikisht më të forta për të frenuar inflacionin kishin bërë që të gjitha normat e interesit të ngriheshin në qiell”.

“Në atë moment nuk erdhi asnjë ndërhyrje e re. Dhe në një kontekst ku 61% e borxhit të vendeve në zhvillim nuk jepet më hua nga shtetet apo kreditorët shumëpalësh, por nga individë privatë (banka apo investitorë që blejnë instrumente të veçanta financiare), ka pasur edhe një efekt të kundërt; problemi është paqëndrueshmëria e këtyre burimeve të financimit”, komenton ekonomisti i Unctad-it.

Sapo yield-et e letrave me vlerë publike u rritën në vendet më të zhvilluara, zgjedhjet e kursimtarëve ndryshuan, duke braktisur tregjet e tjera.

Pra, në vitin 2022 - pikërisht kur do të kishin nevojë për burime më së shumti - vendet ekonomikisht më të brishta e panë veten që duhej të paguanin më shumë para në interes për bankat dhe investitorët privatë sesa merrnin në kredi të reja.

Vëzhgimi i këtyre mekanizmave perverse, pra, qëndron pas thirrjes së Papa Françeskut për të rikthyer në qendër të vëmendjes çështjen e borxhit me rastin e këtij Jubileu.

Megjithatë, me vetëdijen se sot falja e pjesëve të rëndësishme është një operacion më kompleks se 25 vjet më parë.

Sepse përfshirja më e gjerë e investitorëve privatë shumëfishon bashkëbiseduesit me të cilët do të jetë e nevojshme të negociohet ky akt drejtësie.

Kjo është arsyeja pse Papa Françesku na kërkoi gjithashtu të bëjmë një hap më tej; të imagjinojmë një arkitekturë të re financiare ndërkombëtare, e cila, është e guximshme dhe krijuese.

Për të siguruar që pesha e krizave të së nesërmes të mos vendoset sërish mbi supet e të varfërve.

Disa ide ekzistojnë në tryezë; një hap i parë - shpjegon z. Valensisi - do të ishte adresimi i çështjes së përfaqësimit; përfshirja e vërtetë dhe e konsiderueshme e vendeve në zhvillim në tavolinat ku merren vendimet.

Por ne po mendojmë gjithashtu për mekanizmat për të trajtuar problemin e kostove të tepërta të borxhit; një hipotezë është të forcojmë bankat e zhvillimit shumëpalësh dhe rajonal, si në aspektin e kapitalizimit dhe kapacitetit rrjedhimor të huadhënies, dhe duke siguruar që ato të jenë ato që do të amortizojnë një pjesë të rreziqeve nga emetimi i një pjese të kredive në monedha vendase.

Mbi të gjitha, megjithatë, ne duhet të rrisim ndjeshmërinë financiare në dhënien e kredive që favorizojnë projektet në vendet e varfra që krijojnë zhvillim afatgjatë.

Shembuj të një rruge të mundshme. Kështu që - si në idenë ungjillore të Jubileut - të mund të fillojmë me të vërtetë të gjithë së bashku.

Nga z. Erton Duka.

© Copyright | Agjencia Telegrafike Vox

Ne të njohim me botën | www.007vox.com | Burimi yt i informacionit