EVROPA IME: PREMTIMI I HARRUAR I SELANIKUT.

https://www.dw.com/de/mein-europa-das-vergessene-versprechen-von-thessaloniki/a-66621621 Në dhomën e pritjes së BE-së: Krerët e qeverive të vendeve të Ballkanit Perëndimor në një takim të nivelit të lartë në Berlin më 3 nëntor 2022.

Nga z. Florian Bieber.* *Profesor i Historisë dhe Politikës së Evropës Juglindore në Universitetin e Gracit. Ai kryeson Grupin Këshillimor të Politikave për Ballkanin në Evropë (BiEPAG). Libri i tij me temën “Pulverkeg Balkans” do të publikohet së shpejti nga Christoph Links Verlag Berlin. Berlin, Gjermani | Angazhimi i BE-së për integrimin e Ballkanit Perëndimor nuk është përmbushur ende. Kjo promovon murtajën e autokratëve në rajon. Lufta kundër Ukrainës tregon gjithashtu se sa i nevojshëm është procesi i anëtarësimit.

Në verën e vitit 2003, 20 vjet më parë, krerët e shteteve dhe qeverive të BE-së dhe Ballkanit u takuan pranë Selanikut. Ajo që që atëherë është bërë rutinë ishte një sinjal i rëndësishëm në atë kohë. Vendet e Ballkanit Perëndimor, të karakterizuara nga lufta, kolapsi i shtetit dhe sundimi autoritar, duhet të kenë të ardhmen e tyre në BE. Premtimi kishte për qëllim të shënonte kalimin nga periudha e pasluftës në një fazë të karakterizuar nga shpresa për një të ardhme evropiane. Por gjërat dolën ndryshe. Problemet e rajonit nuk mund të zgjidheshin vetëm duke premtuar anëtarësimin e ardhshëm në BE. Si ndërmjetës, sukseset e BE-së kanë qenë modeste.

BE-ja nuk arriti ta transformonte Bosnjën dhe Hercegovinën në një shtet me struktura funksionale dhe as nuk arriti të frenonte etno-nacionalizmin shkatërrues. Edhe dhjetë vjet ndërmjetësim ndërmjet Serbisë dhe Kosovës nuk arriti të arrijë sukses të qëndrueshëm. Në të njëjtën kohë, nacionalizmi dhe revizionizmi historik janë më të theksuara sot se në vitin 2003. Shkurt, periudha e pasluftës është më e ngjashme me periudhën e paraluftës. Darka për shënimin e 20-vjetorit të Premtimit të Selanikut më 21 gusht 2023 në Athinë: Përveç krerëve të shteteve dhe qeverive të vendeve të Ballkanit Perëndimor, ishte i ftuar edhe presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyj (përpara, i dyti nga e majta).

Në të njëjtën kohë, optimizmi në BE po pakësohet. Para së gjithash, kushtetuta evropiane dështoi në referendumet në Francë dhe Holandë. Që nga kriza ekonomike dhe financiare e 2007/2008, BE-ja është duke luftuar nga një krizë në tjetrën, duke mos lënë kohë për plane ambicioze. Vetëm Kroacia ka arritur që atëherë në BE. Ka ende një rrugë të gjatë për të bërë për të gjashtë shtetet e tjera që atëherë iu ofrua anëtarësimi.

PUSHIMI I ZGJERIMIT ASNJËHERË KAQ I GJATË.

BE-ja nuk ka pasur kurrë një pauzë kaq të gjatë në zgjerim për 50 vjet. Që nga pranimi i Irlandës, Danimarkës dhe Britanisë së Madhe në 1973, shtetet e reja janë shtuar në intervale më pak se dhjetë vjet. Por jo vetëm që është premtimi i Selanikut 20 vjet më parë, por ka kaluar edhe një dekadë nga anëtari i fundit i ri, Kroacia, - dhe nuk pritet asnjë anëtar i ri në vitet e ardhshme. Kjo pauzë e gjatë është befasuese duke qenë se gjashtë vende në Ballkanin Perëndimor janë në pritje të anëtarësimit, si dhe Turqia, Ukraina, Moldavia dhe Gjeorgjia.

Por procesi nuk po përparon. Në Turqi, përgjegjësia i takon kryesisht presidentit autoritar Erdogan. Ka padyshim Erdoganë vendas në Ballkanin Perëndimor, të cilët, si ai, përdorin teknika autoritare për të qëndruar në pushtet dhe për të cilët anëtarësimi në BE është vetëm fjalë. Presidenti serb Aleksandar Vuçiq ndjek më së shumti shembullin e Erdoganit, duke mbajtur marrëdhënie të mira me Rusinë, Turqinë, Kinën dhe shtetet e Gjirit vetëm për të shmangur të qenit tepër të varur nga BE.

ASNJË PËRGJIGJE PËR MURTAJËN AUTOKRATE.

Autokratë të tjerë, nga i forti i entitetit boshnjak të Republika Srpska, Milorad Dodik, deri te kryeministri shqiptar Edi Rama, kanë lidhje të ndryshme me BE-në, por të gjithë mund të mbijetojnë nën hijen e zgjerimit të BE-së. Disa, si Dodik, pozicionohen si antiperëndimorë provokues, duke flirtuar me Putinin dhe duke u përpjekur të minojnë paqen në rajon. Të tjerët, si Rama, mbështesin BE-në, por abuzojnë me pushtetin e tyre personal.

Presidenti serb Aleksandar Vuçiç (djathtas) i dhuron kryeministrit hungarez Viktor Orban një çmim. BE nuk ka gjetur përgjigje për murtajën e autokratëve. Disa, si Dodik, mund të jenë kritikuar, por ata ende mund të mbijetojnë mirë dhe të kenë mbështetjen jo vetëm të Moskës, por edhe brenda BE-së të kryeministrit hungarez Viktor Orban, i cili prej kohësh po promovon autokratë në Ballkan për qëllimet e tij. Vuçiç arrin herë pas here të shesë veten si zjarrfikës për të shuar zjarret që i ka vënë vetes. Duke vepruar kështu, BE-ja shpesh bëhet bashkëpunëtor - për premtimin afatshkurtër të stabilitetit, ajo mbyll një sy ndaj sulmeve ndaj lirisë së medias dhe sundimit jodemokratik në rajonin e Ballkanit Perëndimor.

BE NUK ËSHTË MË NJË FENER SHPRESE.

Anëtarësimi në BE dhe premtimet e lidhura me shtetin ligjor dhe demokracinë nuk janë më çështja dominuese. Për BE-në, ka të bëjë me menaxhimin e krizës që shkon përtej vlerave - qoftë për shkak të migrimit nëpër rajon ose për të frenuar ndikimin e Rusisë. Edhe në rajon, BE-ja ka pushuar prej kohësh të jetë një fener shprese. Flamujt e BE-së nuk valojnë më në demonstratat e shumta kundër shkatërrimit dhe dhunës mjedisore dhe për demokracinë, të cilat nuk po zhvillohen vetëm në Serbi. BE-ja dhe vendet e saj anëtare kanë bërë pakte shumë të ngushta me autokratët dhe Bashkimi ka pushuar prej kohësh të jetë simbol i një të ardhmeje demokratike. Florian Bieber, Profesor i Historisë dhe Politikës së Evropës Juglindore në Universitetin e Grazit, bashkëthemelues i nismës BiEPAG dhe autor i këtij artikulli.

Ne në Grupin Këshillimor të Politikave të Ballkanit në Evropë (BiEPAG) së fundmi përcaktuam se si mund të vazhdonin gjërat. Që nga viti 2022, zgjerimi i BE-së nuk është më një proces vetëm për Ballkanin Perëndimor, por edhe për Ukrainën dhe Republikën e Moldavisë, si dhe potencialisht për shtete të tjera si Gjeorgjia. Kjo përsëri i jep procesit një rëndësi më të madhe politike. Kjo do të thotë se shtetet duhet të kenë një të ardhme të planifikuar në BE pa abuzimin e të drejtës së vetos nga anëtarët e BE-së, siç bën Bullgaria me Maqedoninë e Veriut.

BRAKTISJA E KONCEPTIT TË STABILOKRACISË.

Ekziston gjithashtu nevoja për para shtesë të BE-së për anëtarët e ardhshëm, në mënyrë që hendeku i zhvillimit midis anëtarëve të Unionit dhe atyre që do të bëhen të tillë të bëhet më i vogël sesa më i madh. Demokracia dhe shteti i së drejtës duhet të mbeten në qendër të zgjerimit. Komisioneri aktual i Zgjerimit, Oliver Varhelyi, si zgjatim i Viktor Orban, po minon besueshmërinë e BE-së ndaj Ballkanit Perëndimor, por edhe ndaj Ukrainës. Ajo që duhet këtu është një komisioner me më shumë peshë dhe një formim të përshtatshëm. "Krahu i zgjatur" i Orbanit: Komisioneri i Zgjerimit të BE-së, Oliver Varhelyi.

Për më tepër, BE-ja nuk duhet të vazhdojë të braktisë demokracinë në Ballkan për një premtim të supozuar të stabilitetit ose bashkëpunimit kundër Rusisë. Stabilokratët në rajon, pra pushtetarët që shesin një premtim të rremë për stabilitet në dëm të demokracisë së BE-së, duhet të jenë të zhgënjyer, veçanërisht presidenti serb Aleksandar Vuçiç. PREMTIMET E SELANIKUT JANË GJITHASHTU TË RËNDËSISHME PËR UKRAINËN.

Sa e vështirë është kjo, tregon, për shembull, fakti që një bashkautore e studimit tonë, Jovana Maroviç, ish-ministre për Integrime Evropiane në Mal të Zi, u arrestua në aeroportin e Beogradit më 23 gusht 2023 dhe asaj iu refuzua hyrja në Serbi. Sipas autoriteteve serbe, ai përfaqëson një gjoja “rrezik sigurie”. Një praktikë e tillë ndaj politikanëve nga vendet fqinje serbe është e re - Vuçiq ka hapur kështu një nivel të ri diplomatik të përshkallëzimit, jo vetëm ndaj Malit të Zi, pavarësinë e të cilit nga Serbia nuk e pranoi kurrë, por në të gjithë rajonin e Ballkanit Perëndimor. Ish-ministrja malazeze për integrimin në BE, Jovana Maroviç (në mes, lart), është e padëshiruar në Serbi.

Ka shumë propozime të reja për metodat e zgjerimit, por në fund asnjëra nuk do të funksionojë në mungesë të vullnetit politik. BE-ja duhet të jetë e gatshme të pranojë Ballkanin Perëndimor nëse ata përmbushin kushtet.

Megjithatë, nëse BE-ja nuk arrin të integrojë Ballkanin Perëndimor në Bashkim, atëherë çdo premtim për anëtarësim për Ukrainën tingëllon i pabesueshëm. Me pak fjalë, ka shumë më tepër në rrezik sesa një premtim 20-vjeçar që mbetet i paplotësuar. Origjinali i këtij shkrimi gjendet në uebsaitin e “Valës së Gjermanisë” (Deutsche Welle) https://www.dw.com/de/mein-europa-das-vergessene-versprechen-von-thessaloniki/a-66621621

Nga z. Erton Duka. © Copyright | Agjencia Telegrafike Vox