FREDERIKU I MADH | MBRETI I PAPËRSËRITSHËM | FILOZOFI QË NDEZI EPOKËN E ILUMINIZMIT.

Agjencia Telegrafike Vox (Voks) | Publikohet vëllimi i parë i tetralogjisë së Klaudio Guidit (Claudio Guidi) mbi sovranin e ashpër prusian të aftë për të gërshetuar madhështinë e mendimit me atë të një strategu ushtarak. “Kur do ta zbukurojë përsëri një diademë kokën e një mbreti të tillë”?: pyetja retorike për Frederikun e Madh që gjendet në epitafin kushtuar armikut të tij kryesor, kancelarit Wenzel Anton von Kaunitz-Rietberg, që thotë shumë për madhështinë e mbreti filozof. Tani ka dalë vëllimi i parë i një tetralogjie monumentale, të cilën gazetari dhe eseisti i Abruzos, Klaudio Guidit (Claudio Guidi), i cili ka jetuar për shumë vite në Gjermani, ia kushton mbretit të Prusisë, figura e të cilit spikat fuqishëm gjatë Epokës së Iluminizmit. Vëllimi prej 500 faqesh, i lëshuar të premten për Il Nuovo Melangolo, është i pari nga katër që do të rikthejnë jetën e Frederikut dhe do të rishikojnë rininë e tij, ngjitjen e tij në fron në 1740 dhe pushtimin e Silesisë në fund të të njëjtit vit. Shfaqet një afresk i madh që përshkruan tiparet njerëzore, poetike, filozofike, ushtarake dhe politike të sundimtarit më të madh të shekullit të tij, i cili shfuqizoi torturën dhe dënimin me vdekje. I lindur në 1712, Federiku jetoi një adoleshencë të tmerrshme të dominuar nga një baba despot, i cili përpiqet të mbysë profesionin e tij të natyrshëm si poet dhe muzikant, gjë që nuk do ta pengojë atë të bëhet një nga liderët më të mëdhenj në histori, edhe sepse ai është gjithmonë në betejë. Në fakt, plumbat e armikut do të vrasin pesë kuaj mbi të cilët ai është ecur, dhe dy prej tyre e godasin pa e plagosur, i pari kapet nga kutia e tij e argjendtë, i dyti ia shpon uniformën anash pa e gërvishtur. Në pamundësi për të hequr dorë nga kompozimet në vargje, ai do të lërë një vepër poetike në frëngjisht më mbresëlënëse se ajo e Molierit, por edhe 126 sonata për flaut, instrument të cilin e zotëroi si një virtuoz i madh. Tre ditë pasi hipi në fron ai hoqi dënimin me vdekje dhe torturën, më pas vuri dorën për një reformë rrënjësore të drejtësisë, e cila reduktoi mbajtjen dhe përfundimin e gjyqeve në një maksimum prej një viti, i cili deri atëherë kishte zgjatur për shumë vite, duke u dhënë avantazhin e gjyqtarëve dhe avokatëve grabitqarë, të cilët paturpësisht i ripnin njerëzit fatkeqër që bien në kthetrat e tyre. Ai dërgoi edhe nja dy gjyqtarë në burg, sepse sipas tij “gjyqtari i pandershëm ishte më i keq se keqbërësi” dhe më në fund shfuqizoi latinorumin dhe tymin e gjuhës juridike, në mënyrë që çdo qenie njerëzore të kuptonte se për çfarë po flitej nëpër gjyqe dhe çfarë ishte dhe po vendosej në sallat e gjyqit. Mbret pa oborr dhe pa asnjë pompozitet, ai me krenari e përkufizon veten si shërbëtori i parë i shtetit, udhëton çdo verë me një kalotë tridhjetë vjeçare nëpër provincat e tij, për të dëgjuar zërin e nënshtetasve të tij, për të kontrolluar vizualisht menaxhmentin e administratës, zbatimin korrekt të reformave të miratuara, mbarëvajtjen e shpejtë të punëve publike dhe për të sharë brutalisht ata që nuk përmbushin me rigorozitet detyrën, me kërcënimin se në rast recidivizmi do të përfundojnë në burg. Absolutizëm i ndritur do të thotë që mbreti i Prusisë të shmangte dorëzimin ndaj ministrave ambiciozë, intrigantë dhe grindavecë, për këtë arsye në dyzet e gjashtë vjet të mbretërimit të tij, ai kurrë nuk mblodhi një këshill ministrash. Për pjesën tjetër, ai kërkon raporte të hollësishme dhe të përpikta për punën e kryer, të cilat i kthen me shënime të shkurtra në kufijtë e miratimit apo fajit, me komente “si kjo është çmenduri”!, “çfarë marrëzie”!, “kush gomar e ka shkruar këtë gjë”?!, “fjalë boshe”!, “flluska sapuni”!, “s'ka lekë”!, “mashtrim nga juristet”. Megjithatë, kjo është vetëm një anë e sjelljes së tij, pasi ankesat bëhen edhe më kërcënuese, kur i shkruan një zyrtari pak të zellshëm, se ky është një paralajmërim i parë, kujdes herë mos të të ndodhë ndonjë e keqe. Në margjinën e një raporti tjetër ai shkruan se është vetëm një nga marifetet e zakonshme të ministrave për të vendosur disa nga të mbrojturit e tyre, në një raport tjetër ai rrëfen se unë kurrë në jetën time nuk kam lexuar kaq shumë marrëzi. Është i kuptueshëm komenti i një tregtari londinez i vendosur në Prusi, i cili në një letër të dërguar në shtëpi, e shfaq me vend atmosferën që mbretëron në Berlin, kur thotë se “më mirë do të isha një majmun në xhunglën e Borneos sesa një ministër në Prusi”. Në përpjekjen e tij reformuese, Frederiku hoqi skllavërinë në tokat shtetërore dhe ua shpërndau tokën fshatarëve, i pari që e bëri këtë, sipas Karl Marksit. Ai korrespondoi për një jetë me d'Alembert dhe Volterin, të cilët e admironin dhe ëndërronin si pjesa tjetër e Evropës ardhjen kudo të një sundimtari absolut po aq të ndritur. Në këtë moment në të cilin e gjithë Europa i ndalon jezuitët, ai i mirëpret në mbretërinë e tij, sepse ata janë mësuesit më të mirë përreth, që i duhen për të përhapur arsimin kudo. Duke parë një turmë në Berlin të grumbulluar para një muri, i cili ka postuar një karikaturë të egër të tij, ai afrohet dhe komenton: “Ule poshtë, që të gjithë ta shohin pa e zgjatur qafën”. Një nga kufizimet e saj është mizogjinia, në fakt një grua nuk do të shkelë kurrë në pallatin e tij Sansuçi (Sanssouci), përfshirë gruan e tij. Volteri do të thoshte për absolutizmin e tij të ndritur se “është më mirë t'i bindesh një luani të bukur se sa dyqind minjve”.

Kur Frederiku i Madh mbylli sytë përgjithmonë më 17 gusht 1786, ai la në duart e nipit të tij Frederick William II një mbretëri që nuk kishte më asgjë të përbashkët me atë që ai trashëgoi në 1740. Kutia origjinale e rërës së Brandenburgut u transformua në shtetin ushtarakisht më të fuqishëm dhe më të frikshëm në Evropë, me një ushtri prej 200 mijë ushtarësh, një territor që më në fund ishte kompakt në krahasim me atë fillestar, në të cilin çdo qytet ishte një ditë marshimi nga një kufi armik. Një vend që për nga sipërfaqja renditej i 17-ti në Evropë, midis mbretërisë së Siçilisë dhe asaj të Republikës së Venedikut, dhe që për nga popullsia kishte pak më shumë se dy milionë banorë, një e dhjeta e atyre të Francës, u bë një një fuqi kontinentale me pothuajse gjashtë milionë subjekte, dhe me arkën e shtetit të stërmbushur me para. Në fakt, rezervat e mbetura kapin vlerën e 50 milionë talerëve, një shumë kolosale, po të kemi parasysh se Austria mbeti gjithmonë deri në qafë në borxhe, dhe Franca u lëkund përherë në prag të falimentimit.