GJIBRALTARI: SHKËMBI I MILITARIZUAR I BRITANISË PAS BREXIT I HETUAR NGA NJË GAZETAR.

Nga z. Met Kenard (Matt Kennard). Gjibraltar | Ndërsa negociatat e tensionuara mbi statusin e Gjibraltarit pas Brexit vazhdojnë, Spanja ka rinovuar thirrjet që Britania të tërheqë instalimet e saj ushtarake nga territori. Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar nuk jep një llogari të plotë se cilat janë ato faqe, kështu që Deklasifaid (Declassified) shkoi për të zbuluar. La Línea de la Concepción duket si çdo qytet tjetër tradicional jugor spanjoll. Shtëpitë e saj, të lyera me ngjyra të buta pastel, të shtrira nga plazhi që shkon poshtë anës së tij. Vendasit ulen duke pirë ekspres të dyfishtë në kafenetë e kudogjendura nën diellin e vonë të pasdites.

Por ky është i vetmi qytet kufitar në provincë - dhe kufiri është me Britaninë. Në vendin fqinj është Gjibraltari, territori i vogël që Mbretëria e Bashkuar e ka kontrolluar që nga viti 1704. Të shkosh nga Gjibraltari në La Linea nuk është si të hysh në një vend të ri. Kalimi kufitar është vetëm një dhomë e thjeshtë dhe zgjat disa sekonda. Gjatë daljes, makinat elektronike lexojnë pasaportën tuaj, në kthim ju e ndezni atë te një roje britanike. Por kjo mund të mos zgjasë. Kufiri, i cili ka mbetur i diskutueshëm gjatë ekzistencës së tij, është në qendër të negociatave të vazhdueshme rreth statusit të Gjibraltarit pas Brexit. E njohur më shpesh si Linja (La Línea), ose Dhë Llain (The Line), është shtëpia e rreth 60 mijë njerëzve, dhe atyre u pëlqen Gjibraltari këtu. Flas me Elenën, një grua 50 vjeçare, e cila ka lindur dhe është rritur në qytet. “Ka më shumë punë atje sesa në Spanjë - dhe paguhet më mirë”, më thotë ajo, duke shtuar se kjo është ndjenja e shumicës. Ajo punon në territorin e Britanisë së Madhe. “Ata kanë rregulla ligjore më të mira në Gjibraltar, që do të thotë se ata respektojnë kontratat atje. Në Linjë (La Linea) kontratat janë më të pasigurta dhe kushtet e punës nuk janë aq të mira.” Një tjetër vendase, Isabel, 51 vjeçe, gjithashtu ka jetuar gjithë jetën e saj në La Linea. “E vërteta është se unë kurrë nuk kam pasur problem me Gjibraltarin, sepse kjo do të thotë se ekziston një regjim tjetër ekonomik, i veçantë që u jep punë spanjollëve. Kështu që unë mendoj se Gjibraltari shikohet shumë mirë nga njerëzit këtu dhe kështu do të vazhdojë edhe në të ardhmen.” Ajo shton: “Shumica e njerëzve mendojnë të njëjtën gjë, sepse shumë prej tyre punojnë në Gjibraltar, mijëra njerëz që punojnë atje, dhe jetesa e tyre varet nga kjo. Ata i paguajnë njerëzit mjaft mirë. Njerëzit që njoh duke punuar atje janë shumë të lumtur. Por sigurisht që ka gjithmonë disa njerëz që nuk e pëlqejnë atë. Ka njëfarë nacionalizmi në lidhje me të.”

BREXIT. Së shpejti gjërat mund të bëhen më të ndërlikuara. Gjibraltari nuk u përfshi në marrëveshjen e përhershme pas Brexit, e cila, tani rregullon marrëdhëniet e Mbretërisë së Bashkuar me Bashkimin Europian. Në vend të kësaj, ajo tani po funksionon në marrëveshje ad hoc ndërkohë që negociatat vazhdojnë. Zyrtarisht, këto bisedime janë midis MB-së dhe BE-së, por, është përfshirë edhe kryeministri i Gjibraltarit Fabian Pikardo (Fabian Picardo). Ai do të duhet të shesë çdo marrëveshje me gjibraltarët, por, nuk do të jetë e lehtë t'i mbajë të gjithë të kënaqur. Territori votoi me 96% për të qëndruar pjesë e BE-së, në referendumin e 2016-ës. Në Gjibraltar, Pablo, 28 vjeç, po punon brenda shërbimit të mallrave EastGate në zonën industriale pranë bazës detare të Mbretërisë së Bashkuar. Ai ka punuar në Gjibraltar për tetë vjet, duke udhëtuar nga Linja (La Linea) ku lindi dhe u rrit. “Këtu është mirë për punë”, më thotë ai. “Nëse punon te Linja (La Linea), ata të grabitin, vështirë se ka para. Këtu punojnë 18000 spanjollë. Falënderoj Zotin për Gjibraltarin sepse më jep mjaftueshëm para për të ngrënë.” Ai shton: “Shumë nga miqtë e mi punojnë këtu, është e lehtë të arrish këtu, të duhet vetëm një kartë identiteti. Nuk ka asnjë tension në lidhje me zotërimin e Gjibraltarit nga Britania e Madhe.” Z. Adrian Dano, 48 vjeç, është një guidë vendase në Gjibraltar, i cili ka jetuar në këtë territor gjatë gjithë jetës së tij dhe është jashtëzakonisht krenar që është britanik. “Ndjenja për momentin nuk ka ndryshuar shumë, sepse, ne kemi përjetuar gjithmonë probleme kufitare me Spanjën për shumë vite”, thotë ai. Gjenerali Franko, në atë kohë diktatori i Spanjës, mbylli plotësisht kufirin në vitin 1969, dy vjet pas një referendumi në Gjibraltar ku 99% e popullsisë votoi për të qenë britanikë. Mbyllja zgjati deri në vitin 1985. “Gjatë atyre 16 viteve, gjithçka duhej të ishte e rëndësishme nga dërgesat, kishte mungesë të gjithçkaje”, tha z. Dano. “Duhej të merrnim vulat e pasaportave tona nga pjesë të tjera të botës përpara se të shkonim në Spanjë për një pushim veror.” Ai shton: “Kjo krijoi armiqësi. Ne nuk duam të kthehemi tek ajo.”

RËNDËSIA USHTARAKE DHE E INTELIGJNCËS. Në majën jugore të kësaj maje të vogël të gadishullit Iberik të mbajtur nga Britania, ujërat janë bllokuar me anije që hyjnë dhe dalin nga Mesdheu. Çisterna nafte, anije mallrash, anije patrullimi të Marinës Mbretërore, të gjitha kalorës për hapësirë. Radhët nuk janë surprizë. Kjo është e vetmja portë perëndimore për në det që shtrihet deri në Siri katër mijë kilometra në lindje. Në distancë, përtej ujërave vezulluese blu të errët, mund të shihen malet e Marokut. Ngushtica e Gjibraltarit është ndër pikat më strategjike të mbytjes detare në botë - dhe një Britani e ka kontrolluar efektivisht që kur pushtoi këtë territor në fillim të shekullit të 18-të, shumë kohë përpara se Shtetet e Bashkuara të Amerikës të ishin një vend si ky që janë sot. Kjo pikë më jugore e gadishullit, quhet Punta de Europa, ose Pika e Evropës, një pikë e nxehtë për turistët në gjueti për disa nga pamjet më spektakolare të kontinentit. Duke u kthyer nga Maroku, në drejtimin tjetër është Shkëmbi i Gjibraltarit, kepi i famshm gëlqeror, i cili, ngrihet në mënyrë madhështore në qiell. Përballë kësaj, në një shenjë për të kaluarën islame të rajonit, është xhamia Ibrahim-al-Ibrahim, një nga më të mëdhatë në Evropë.

RADOMES. Por vetëm pas xhamisë, ka diçka që nuk është për konsum turistik. Atje, në kodrën që shikon nga ngushtica, tre topa të mëdhenj shikojnë mbi shkurre. Vetëm majat janë të dukshme, por mjafton të dimë se cilat janë këto: radomat e mbikqyrjes, shenja treguese e një objekti inteligjence, në këtë rast, ka të ngjarë të përfshijë agjencinë britanike të spiunazhit GCHQ. Ky është stacioni i sinjalit Uindmill Hill (Windmill Hill), një vend nga i cili britanikët vëzhgojnë anijet që kalojnë nëpër ngushticën e Gjibraltarit. Zyra e Jashtme, e cila mbikëqyr GCHQ dhe MI6-ën, refuzon të thotë nëse ka ndonjë inteligjencë të vendosur në Gjibraltar. “Është politika e kahershme e qeverive të njëpasnjëshme britanike që nuk komentojmë për çështjet e inteligjencës”, i tha së fundmi e parlamentit kur u pyet për bazat e mundshme të inteligjencës në Gjibraltar. “Zyra e Jashtme refuzon të thotë nëse ka objekte të inteligjencës në Gjibraltar.” Gazetari investigativ Dankan Kempbell (Duncan Campbell), i cili, zbuloi ekzistencën e GCHQ, thotë se agjencia më e madhe e inteligjencës britanike ka pasur prej kohësh objekte grumbullimi në Gjibraltar, dhe ato ishin pjesë e mbikëqyrjes globale ECHELON, të ngritur nga MB dhe aleatët e saj gjatë Luftës së Ftohtë. Kjo konfirmohet nga Privacy International, i cili, thotë se territori i Mbretërisë së Bashkuar ka luajtur një rol kritik gjatë 60 viteve të fundit për GCHQ. Në vitin 2003, Sër Frensis Riçërds (Sir Francis Richards), në atë kohë kreu i GCHQ, shkoi drejtpërdrejt nga agjencia e spiunazhit për t'u emëruar guvernator i Gjibraltarit. I deklasifikuar së fundmi zbuloi rolin kyç që luajti territori për operacionet e spiunazhit të NATO-s në kulmin e Luftës së Ftohtë.

REFUZIMI I MBRETËRISË SË BASHKUAR. Gjibraltari është vetëm 2.6 milje katrorë në madhësi, më i vogël se Riçmëund Park (Richmond Park) në Londër, dhe ju mund të ecni rreth tij në disa orë. Ajo është ruajtur nga Britania, për më shumë se tre shekuj, për shkak të vendndodhjes së saj strategjike, dhe rolit të saj, në sistemin e saj ushtarak. “Vlera strategjike e Gjibraltarit buron nga pozicioni i tij dominues në hyrje të Mesdheut”, vë në dukje një raport sekret ushtarak i Britanisë së Madhe nga viti 1972. “Ai është vendosur në mënyrë të përshtatshme si një bazë për operacionet detare dhe ajrore si në Atlantikun Lindor ashtu edhe në Mesdheun Perëndimor.” Ministria e Mbrojtjes (MM) punëson 952 veta si personel në Gjibraltar, nga të cilët, 528 janë civilë të punësuar në vend. Pjesa tjetër janë ushtarakë. Popullsia totale e Gjibraltarit është rreth 33000, që do të thotë se 2% e të gjithë Gjibraltarit në moshë pune janë të punësuar nga Ministria e Mbrojtjes. Të tre shërbimet e ushtrisë së Mbretërisë së Bashkuar janë të pranishme në territor. Njësia më e madhe, me 235 personel ushtarak në Mbretërinë e Bashkuar, është Regjimenti Mbretëror i Gjibraltarit, një forcë këmbësorie e ngarkuar me mbrojtjen e territorit nga kërcënimet e jashtme. Ai gjithashtu kryen një sërë rolesh ceremoniale. Rreth 28 personel janë vendosur me skuadrën e Gjibraltarit të Marinës , e përbërë nga dy varka patrullimi, HMS Cutlass dhe HMS Dagger, të cilat mbrojnë anijet britanike dhe të koalicionit në ngushticë. 16 ushtarakë të tjerë të Mbretërisë së Bashkuar janë vendosur në RAF Gjibraltar, ndërsa 145 janë caktuar në selinë e Forcave Britanike në Gjibraltar, pranë aeroportit. Gjibraltari përdoret në mënyrë rutinore duke vizituar anijet e Marinës dhe avionët RAF, që vendosen përkohësisht për të kryer trajnime. Këto vizita arrijnë deri në 14000 personel në vit.

TERRITORI I MILITARIZUAR. Por ndërsa ka zbuluar nivelet e saj të personelit, Ministria e Mbrojtjes refuzon të japë detaje për të gjitha ato që zotëron ose operon në Gjibraltar. I pyetur kohët e fundit në parlament për informacion, departamenti dha disa informacione mbi vendosjet e ushtrisë, marinës dhe RAF, por gjithashtu tha se “nuk komenton në mënyrë rutinore mbi pajisjet ose aftësitë e mbajtura në ndonjë vend specific.” Kjo në fakt nuk është praktikë rutinë - Ministria e Mbrojtjes publikon vendndodhjet e vendeve të saj në Britani - dhe ngre dyshime për shkallën e operacioneve të saj në Gjibraltar. Ministria e Mbrojtjes refuzon të japë detaje për të gjitha faqet që zotëron ose operon në Gjibraltar.

Shtrirja e këtij territori të militarizuar mund të rrisë tensionet me Spanjën, e cila në OKB këtë muaj bëri thirrje për “tërheqjen e bazave dhe instalimeve ushtarake”, që Mbretëria e Bashkuar operon në Gjibraltar. Z. Gerërd Ud (Gerard Wood), kryearkivist në Arkivin Kombëtar të Gjibraltarit, tha: “Kuptimi për rëndësinë e tij ushtarake daton në vitin 1704, kur britanikët pushtuan Gjibraltarin me flotën anglo-holandeze. Mendoj se atëherë e kuptuan rëndësinë e vendndodhjes taktike dhe rëndësinë e saj. Që atëherë, forcat britanike e kanë shfrytëzuar Gjibraltarin në mënyrë mjaft të konsiderueshme kur ka ardhur nevoja.” Kjo ka përfshirë misione të rëndësishme në Luftën e Parë Botërore dhe të Dytë, si dhe atë në Folklends (Falklands) në vitin 1982, por edhe për Luftën e Parë të Gjirit në vitin 1991. “Ka pasur gjithmonë një prani këtu, por padyshim që gjatë Luftës së Ftohtë do të merrnim shumë anije, si angleze ashtu edhe amerikane, dhe nëndetëse gjithashtu”, shtoi z. Ud (Wood). “Më kujtohet gjatë ditëve të shkollës, shikoja nga dritarja e dhomës sime, dhe porti do të kishte gjithmonë një lloj pranie të Marinës Mbretërore, ose të Marinës së SHBA.”

ZONË E NDALUAR. Vazhdimi nga Pika e Europës, në lindje të gadishullit, ju çon në rrugën Europa Advance. Trotuaret janë sporadike përgjatë rrugës, por pamjet fantastike – tani nga lindja në Detin Alboran – vazhdojnë. Në të majtë, është krematoriumi kryesor i territorit, i vendosur në mënyrë të rrezikshme mbi një majë, pastaj, në të djathtë, një kompleks shpellash turistike. Shumë shpejt rruga të çon në një tunel që del thellë në vetë Shkëmbin e Gjibraltarit. Makinat ndjekin rrugën në shkëmb, por një rrugë tjetër të çon drejt. Kjo, megjithatë, ruhet nga një gardh metalik mbresëlënës prej 10 metrash i lartë, në krye me tre shtresa teli me gjemba. Kamerat CCTV shikojnë poshtë nga të dy skajet. “Kjo është një zonë e ndaluar sipas Aktit të Sekreteve Zyrtare”, thuhet me shkronja kapitale. “Personat e paautorizuar që hyjnë në zonë mund të arrestohen dhe ndiqen penalisht.” Duke parë sigurinë, është e pamundur të dish se çfarë po ruhet. Vetë tuneli është rreth gjysmë milje i gjatë. Kur del, së shpejti del në pah Gjiri Ranor (Sandy Bay), plazhi më piktoresk i Gjibraltarit, i rigjeneruar me 50000 tonë rërë nga Sahara Perëndimore në 2014. Pika më e lartë e Shkëmbit tani është gjithashtu e dukshme. Mbi të ndodhet një seri tjetër topash, këtë herë duke shikuar mbi Spanjë. Ky është objekti kryesor i mbikqyrjes në ish-Baterinë e armëve Rok (Rock) në majën e Rokut (Rock), i cili zyrtarisht i shërben RAF Gjibraltarit. Ka të ngjarë të ketë funksione të tjera të inteligjencës. Më vonë, bëj një turne në Shkëmb dhe vura re një vend tjetër me tre radome, por nuk është e qartë se çfarë është kjo faqe. Në rrugën e kthimit në Main Street, brezi qendror i qytetit të Gjibraltarit, ndodhet vendi i ish-Battery Couvreporte, i themeluar në 1761. Lokalet tani shtrihen pas një gardh të lartë metalik me tre shtresa të detyrueshme teli me gjemba. Këtë herë ka më shumë shenja. Është sërish një zonë e ndaluar sipas Aktit të Sekreteve Zyrtare, por brenda ka edhe një “atmosferë shpërthyese”, thotë ai. Kushdo që kalon pranë paralajmërohet më tej se kamerat e sigurisë janë në funksion dhe ambientet janë të alarmuara. Brenda është e vështirë, përsëri, të matet se çfarë po ndodh.

Më tej, në Rrugën kryesore, rezidenca e Guvernatorit, e quajtur Besëlidhja, ruhet nga një ushtar nga Regjimenti Mbretëror i Gjibraltarit.

QENDRA. Dy objektet kryesore operative ushtarake në Gjibraltar janë RAF Gjibraltar dhe Navy Dockyard. Baza e RAF dyfishohet si aeroporti civil, dhe ju ecni nëpër pistë për të hyrë në Gjibraltar nga aeroporti. Barrierat zbresin dhe semaforët ndizen në të kuqe, kur një aeroplan duhet të ulet. Pjesa jugore e brezit të uljes është e rezervuar për një sërë hangarësh ushtarakë, por nuk ka asnjë avion as të vendosur përgjithmonë apo përkohësisht në RAF Gjibraltar. Aeroporti përdoret rregullisht nga avionët ushtarakë të Mbretërisë së Bashkuar, 117 u ulën në Gjibraltar 2022, me rreth 4000 pasagjerë ushtarakë. Megjithatë, vitin e kaluar, vetëm nëntë avionë ushtarakë jo të Mbretërisë së Bashkuar u ulën në Gjibraltar, tetë nga Forcat Ajrore të SHBA, dhe një nga Kanadaja. Pranë aeroportit civil është një vend tjetër i RAF. “Prona MOD”, shkruhet në tabelë. “Kjo është një zonë e ndaluar sipas Aktit të Sekreteve Zyrtare.” Në anën tjetër të rrugës një tjetër pronë e Ministrisë së Mbrojtjes qëndron pas portave. Këtë herë është e pashënuar. Pranë RAF Gjibraltarit është Kampi i Kullës së Djallit, selia e Forcave Britanike të Gjibraltarit, dhe ku shumë personel janë të vendosur. Shenjat në lidhje me “Aktin e Sekreteve Zyrtare” janë përsëri kudo. Plazhi Lindor, një tjetër atraksion i madh turistik, ndodhet në mënyrë të papërshtatshme në vendin fqinj. Pjesa më e rëndësishme e Gjibraltarit për ushtrinë britanike është baza detare, e cila, ndodhet pikërisht poshtë nga qyteti kryesor i gjallë. Dy anijet patrulluese janë vendosur përgjithmonë atje, por baza gjithashtu pret në mënyrë rutinore anije të tjera luftarake të Mbretërisë së Bashkuar ose aleate. Në vitin 2022, ka pasur 79 vizita të anijeve në Mbretërinë e Bashkuar, që arrin në rreth 6-7000 personel detar. Anijet patrulluese janë aktive, duke iu përgjigjur mesatarisht më shumë se dy varkave në ditë vitin e kaluar. Në vitin 2022, ata iu përgjigjën 780 anijeve të qeverisë së huaj në ujërat territoriale britanike rreth Gjibraltarit. Nga këto incidente, 209 janë klasifikuar si inkursione sipërfaqësore.

TRUPAT E HUAJA. Ministria e Mbrojtjes tha kohët e fundit se ka katër personel ushtarak të huaj të dislokuar aktualisht në Gjibraltar, por, refuzoi të zbulojë se nga cilat vende vijnë këto trupa. “Aleatët dhe partnerët vizitojnë Gjibraltarin sipas nevojës”, tha ministri i mbrojtjes Xheim Hipei (Jame Heappey). “Ne nuk japim detaje specifike për vendet nga e kanë origjinën ky personel.” Departamenti thotë se nuk ka objekte të përhershme të NATO-s në Gjibraltar, por shtoi: “Aleatët e NATO-s janë gjithmonë të mirëpritur të kërkojnë përdorimin e objekteve ushtarake të Mbretërisë së Bashkuar në Gjibraltar, për të mbështetur operacionet e tyre.” Është zbuluar se Gjibraltari strehonte fshehurazi një strukturë spiune të financuar nga NATO, brenda Shkëmbit të Gjibraltarit, dhe se Aleanca operonte një seli detare nëntokësore në territor. Nuk dihet nëse këto objekte ende funksionojnë. Ndërkohë, qëndrimi i Spanjës është se Gjibraltari është një relike e kolonializmit, dhe duhet t'i kthehet atij. Roli ushtarak që luan Gjibraltari për britanikët ka qenë gjithmonë veçanërisht i diskutueshëm. “Aty ku është e përshtatshme për ta bërë këtë, Ministria e Mbrojtjes e Mbretërisë së Bashkuar ndan disa informacione në lidhje me operacionet ushtarake me autoritetet spanjolle,” thotë departamenti. “Kjo është në përputhje me praktikat tona të zakonshme për bashkëpunimin me aleatët.” Nga z. Erton Duka. © Copyright | Agjencia Telegrafike Vox