KUSH DËSHIRON TË SHTJERI NË DORË ENERGJINË BËRTHAMORE NË KAZAKISTAN?: RUSIA?; KINA?; FRANCA? KOREJA E KUGUT? | TERMOCENTRALI I RI DUHET TË JETË FUNKSIONAL DERI NË VITIN 2035.

Kazakistan | 6 tetorin e kaluar, një referendum kombëtar, me një shumicë dërrmuese prej 71.12% të votuesve, vendosi se Kazakistani do të pajiset me një termocentral bërthamor.

Një zgjedhje që është në një farë mënyre e natyrshme, në një vend që prodhon më pak energji elektrike sesa konsumon (një deficit prej rreth 3 miliardë kilovat orë në vit, të cilin, qeveria e mbulon aktualisht me importe nga Rusia dhe Uzbekistani) dhe që me një pjesë prej 43%, është prodhuesi më i madh në botë i uraniumit.

Megjithatë popullsia vuan ende dhe kujton me ankth periudhën në të cilën vendi, në atë kohë Republikë Sovjetike, priti një nga vendet më të mëdha të testimit bërthamor në botë, Poligonin Semipalatinsk, ku deri në vitin 1989 rreth 456 teste ekspozuan miliona njerëzit ndaj rrezatimit dhe efektet e tij afatgjata.

Nuk dihet shumë për objektin e ri. Bëhet e ditur se do të ndërtohet në zonën e fshatit Ulken, pranë liqenit Balkhash.

Pellgu, i vendosur në rajonin e Almatit, është në proces tharjeje, ashtu si edhe Deti Aral, për shkak të devijimit të ujërave të lumenjve që e ushqejnë atë dhe ndryshimeve klimatike.

Vendbanimi i Ulkenit u themelua nga sovjetikët në vitin 1984 posaçërisht për ndërtimin e një termocentrali bërthamor i cili, nuk filloi kurrë, por projekti i të cilit asnjëherë nuk u anulua plotësisht.

Dihet gjithashtu se termocentrali do të duhet të jetë funksional deri në vitin 2035, do të kushtojë nga 10 deri në 12 miliardë dollarë dhe do të përfshijë dy reaktorë me një kapacitet nga një mijë deri në 1400 megavat secili, që do të jetë në gjendje të plotësojë me bollëk nevojat në rritje të Kazakistanit për energji elektrike dhe gjithashtu të kontribuojnë në angazhimet e ndërmarra nga Astana në lidhje me reduktimin e emetimeve.

Ajo që nuk dihet është se cila kompani do të realizojë projektin. Qeveria e Kazakistanit pritet të shpallë vendimin e saj në vitin 2025.

Zgjedhja do të diktohet jo vetëm nga konsiderata teknike ose ekonomike, por gjithashtu dhe mbi të gjitha ato gjeopolitike edhe mund të japë tregues të rëndësishëm për drejtimin që do të marrë vendi në skenën ndërkombëtare në të ardhmen e afërt.

Kazakistani është vendi më i rëndësishëm në një rajon, Azinë Qendrore, në të cilin, ndikimi i Rusisë është ende i fortë.

Në vitin 2022, i thirrur për t'u përballur me një kryengritje të brendshme të nxitur nga elementë të lidhur me paraardhësin e tij, z. Nursultan Nazarbajev-in, presidenti Kassim-Jomart Tokajev u kthye për Moskën dhe forcat e Organizatës së Traktatit të Sigurisë Kolektive (CSTO) për të siguruar qytetet kryesore dhe infrastrukturën strategjike.

Megjithatë, falë përpjekjeve luftarake të Rusisë në Ukrainë, kontrolli i Moskës në rajon duket se po lirohet dhe ambiciet në rritje të Kinës po shfaqen.

Me një qarkullim tregtar që tejkalon 31 miliardë dollarë, sot Pekini është partneri i parë ekonomik i Kazakistanit dhe një nga investitorët kryesorë në projektet e mëdha të infrastrukturës dhe energjisë që po zhvillohen në vend.

Më pas është Evropa, e cila, po e shikon me interes në rritje Azinë Qendrore dhe Kazakistanin jo më vetëm si një burim të çmuar furnizimi me gaz dhe naftë, por gjithashtu mendon për uraniumin, tokat e rralla dhe rrugët e reja të transportit të mallrave drejt dhe nga Lindja e Largët.

Qeveria e Kazakistanit ka ngushtuar listën e furnizuesve të mundshëm të teknologjisë bërthamore për ndërtimin e uzinës së Ulkenit në katër kompani.

Ato janë Rosatom ruse, Korporata Kombëtare Bërthamore e Kinës Kineze (CNNC), Electricité Franceze de France (EDF) dhe Koreja e Jugut Hidro & Nuclear Power (KHNP). Çdo kompani korrespondon me një adresë specifike gjeopolitike.

Për shumë vëzhgues, zgjedhja më e dukshme për autoritetet e Astanës do të ishte Rosatom-i rus.

Që nga ditët pas referendumit të muajit tetor, Rusia filloi një miqësi që gradualisht u intensifikua derisa solli vetë presidentin Vladimir Putin në Kazakistan.

Kreu i Kremlinit u prit me nderime të plota në Akorda, selia e presidencës kazake, më 27 nëntor.

Megjithatë, në fund të vizitës nuk u njoftua asnjë marrëveshje në lidhje me termocentralin bërthamor.

Sipas disa vëzhguesve, Astana është skeptike ndaj kushteve të kontratave të propozuara përgjithësisht nga Rosatom-i, të cilat, sigurojnë që vendet në të cilat kompania investon të mbeten të varura nga teknologjia, karburanti dhe njohuritë ruse.

Megjithatë, është e mundur që pas ftohtësisë kazake ka edhe konsiderata politike.

Presidenti Tokajev, në fund të fundit, është udhëheqësi që në verën e vitit 2022 ngriu Putinin në Forumin e Shën Petersburgut duke njoftuar se Kazakistani nuk do të njihte sovranitetin rus mbi territoret e pushtuara nga Moska në Ukrainë dhe se më pas do të punonte për të reduktuar varësinë nga eksporton tubacione hidrokarbure kombëtare nga tubacionet ruse.

Presidenti kazak është promotori i një politike të jashtme të ashtuquajtur multi-vektoriale, e cila, në mënyrë strategjike ndjek diversifikimin e aleancave dhe mbështetjen ndërkombëtare.

Në këtë linjë ai po lëviz edhe për dosjen bërthamore.

“Mendimi im personal - tha ai pas referendumit të 6 tetorit - është se një konsorcium ndërkombëtar duhet të punojë në Kazakistan, i përbërë nga kompani globale me teknologjitë më të avancuara”.

Në fillim të muajit nëntor presidenti Tokajev vizitoi Parisin, u prit në Pallatin Elize (Elysee) nga homologu i tij Emanuel Makron dhe tha se ndërtimi i termocentralit të ri mund të jetë një mundësi për të zgjeruar partneritetin strategjik me Francën.

Një muaj më vonë, ministri i saj i Energjisë Almasadam Satkalijev shkoi në Paris, duke udhëhequr një delegacion që takoi jo vetëm drejtuesit e EDF-së, por edhe ata të Framatome-it, Arabelle Solutions dhe Assystem-es, kompani që ofrojnë shërbime të ndryshme për ndërtimin e centraleve atomike.

Disa ditë më vonë, delegacioni i kryesuar nga Satkalijev fluturoi për në Kinë, ku u prit nga kreu i Administratës Kombëtare të Energjisë së Kinës, Uang (Wang) Hongzhi dhe nënkryetari i Autoritetit të Energjisë Atomike të Kinës, Liu Jing.

Me këtë rast, Kina shprehu gatishmërinë e saj për të mbështetur ndërtimin e uzinës. Z. Satkaliyev foli gjithashtu për këtë me z. Shen Yanfeng, president i CNNC.

Delegacioni kazak vizitoi më pas termocentralin bërthamor Zhangzhou, në provincën jugore të Fujian-it, ku një reaktor uji nën presion Hualong-1 (i njohur gjithashtu si Hpr-1000) është në ndërtim e sipër, dhe një central bërthamor për konvertimin dhe pasurimin e uraniumit në Kinën qendrore.

Tashmë në fund të muajit tetor ministri kishte folur edhe me drejtuesit e kompanive kryesore të Koresë së Jugut në këtë sektor: Khnp, Doosan Enerbility, Korea Electric Power Corporation (Kepco), Korea National Oil Corporation (Knoc) dhe Samsung C&T.

Ndoshta një tregues i rezultatit të dosjes mund të vijë nga vendimi i Rosatom, 17 dhjetorin e kaluar, për të shitur një pjesë të konsiderueshme të aktiviteteve të saj të minierave të uraniumit në Kazakistan kompanive kineze.

Këtë e ka bërë të ditur partneri kazak Kazatomprom, i cili, në të njëjtën kohë ka nisur një program kërkimor në shkallë të gjerë për gjetjen e vendburimeve të reja në një zonë që, sipas vlerësimeve, ka rezerva uraniumi mbi 180 mijë tonë.

Vendimi mund të lidhet me efektet e sanksioneve perëndimore në industrinë ruse, por ai nënvizon se si Pekini - pavarësisht aleancës të pakufishme të formuar nga presidentët Shi Xhinping (Xi Jinping) dhe Vladimir Putin - nuk ka ndërmend të heqë dorë nga marrja e pjesëve të rëndësishme të tregut në Kazakistan dhe ndoshta duke zgjeruar fushëveprimin, për të siguruar ndikim të pashembullt politik në Azinë Qendrore.

Nga z. Erton Duka.

© Copyright | Agjencia Telegrafike Vox

Ne të njohim me botën | www.007vox.com | Burimi yt i informacionit