MAFIET DHE TRAFIKIMI NDËRKOMBËTAR I QËNIEVE NJERËZORE PËR MARRJEN E ORGANEVE TË TYRE.

Shqipëroi: Drejtori i Informacionit i Agjencisë Telegrafike Vox, z. Erton Duka. Intervistë me kriminologun Vinçenco Musakio (*Vincenzo Musacchio). *Vincenzo Musacchio, konsiderohet eksperti kryesor europian i mafies shqiptare, dhe studimet e tij të thelluara mbi këtë temë janë përdorur edhe nga komisionet legjislative në Europë. Ai është kriminalist mjeko-ligjor, jurist, i lidhur me Institutin Rutgers për Studimet Anti-Korrupsion (RIACS) në Newark (SHBA). Ai është një studiues i pavarur dhe anëtar i Shkollës së Lartë të Studimeve Strategjike në Krimin e Organizuar të Institutit Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara në Londër. Në karrierën e tij ai ishte një nxënës i Giuliano Vassalli-t, një mik dhe bashkëpunëtor i Antonino Caponnetto-s, një gjykatës italian i njohur për udhëheqjen e grupit antimafia me Falcone-s dhe Borsellino-n në gjysmën e dytë të viteve tetëdhjetë. Ai është një nga studiuesit më të akredituar të mafias së re transnacionale. Ekspert në strategjitë për luftimin e krimit të organizuar. Autor i eseve të shumta dhe i një monografie të botuar në pesëdhjetë e katër shtete të shkruar me Franco Roberti me titull "Lufta kundër mafiozëve të rinj u luftua në një nivel transnacional". {Lufta kundër kësaj forme krimi ende nuk trajtohet globalisht, sepse ajo nënvlerësohet shumë nga autoritetet lokale. Shtyllat ligjore mund të gjenden në Protokollin Shtesë të Konventës së Kombeve të Bashkuara kundër Krimit të Organizuar Transnacional, i njohur si Protokolli i Palermos i vitit 2000 dhe në Konventën e Këshillit të Evropës për Veprimin kundër Trafikimit të Qenieve Njerëzore. Megjithatë, ekziston një treg i fshehur, ndonjëherë edhe i mbrojtur nga aparatet e larta shtetërore.}

Trafikimi i qenieve njerëzore, i organeve njerëzore së bashku me atë të drogës dhe armëve, për mafiozët, është tregu më fitimprurës ku ata mund të bëjnë para dhe në të njëjtën kohë të pastrojnë para të pista. Duhet të konsiderohet një krim transnacional i njohur në çdo pjesë të botës, pasi trafikantët dhe ndërmjetësit shfrytëzojnë dallimet midis sistemeve të ndryshme penale për të kryer biznesin e tyre të paligjshëm, dhe për të shmangur ndjekjen penale. Këto probleme i trajtuam me kriminologun Vincenzo Musacchio. Profesor, çfarë nënkuptohet me trafikun e organeve njerëzore? Koncepti penalisht i rëndësishëm, përfshin rekrutimin, transportin, transferimin, fshehjen ose pritjen e personave të gjallë ose të vdekur, për të përfituar organet e tyre nëpërmjet kërcënimit, përdorimit të forcës ose formave të tjera të detyrimit, ose nëpërmjet rrëmbimit, mashtrimit, shpërdorimit të pushtetit ose shfrytëzimit të një pozicioni cenueshmërie. Neni 601-bis i kodit tonë penal, i titulluar "Trafikimi i organeve të marra nga një person i gjallë", dënon me burgim nga tre deri në dymbëdhjetë vjet dhe me gjobë nga pesëdhjetë mijë deri në treqind mijë euro këdo që tregton, shet, blen në mënyrë të paligjshme ose në çdo mënyrë dhe për çfarëdo arsye, siguron ose trajton organe ose pjesë organesh të marra nga një person i gjallë. Nëse, atëherë, fakti kryhet nga një person që ushtron një profesion shëndetësor, dënimi vjen pas përjashtimit të përjetshëm nga ushtrimi i profesionit. Nuk është rastësi që kjo dispozitë është futur pas nenit 601 të Kodit Penal, “Trafikimi i qenieve njerëzore”, që vërteton faktin se vepra e paraqitur përbën një formë të veçantë të së njëjtës të futur ndër krimet kundër personalitetit individual. A është marrëdhënia mes mafias dhe trafikimit të organeve një legjendë urbane apo një realitet shqetësues? Organizata joqeveritare Global Financial Integrity vlerëson se vlera vjetore e trafikimit të organeve globalisht varion nga 840 milionë deri në 2 miliardë dollarë.

Rreth 12 mijë transplante të paligjshme bëhen çdo vit, mbi tetë mijë janë për veshkat, pasuar nga mëlçia, zemra, mushkëritë dhe pankreasi.

Në dritën e këtyre të dhënave – që për mendimin tim janë vetëm një pjesë e ajsbergut – do të thosha se trafikimi i paligjshëm i organeve është fatkeqësisht një realitet i tmerrshëm, në të cilin janë pikërisht fitimet e mëdha që konfirmojnë përfshirjen e mafiozëve. Krimi i organizuar transnacional shfrytëzon varfërinë dhe pasigurinë e donatorëve dhe zhvillohet falë paaftësisë së vendeve për të përmbushur nevojat e pacientëve për sa i përket transplantit. Cilat mafia janë të përfshirë drejtpërdrejt?

Mafia nigeriane, kineze, shqiptare, ruse, indiane, pakistaneze. Pastaj ka nga ato në të cilat luftërat janë duke u zhvilluar ose ka pasur. Atje, trafiku i organeve menaxhohet nga mafiozët vendas me bashkëpunimin e pjesës së korruptuar të ushtrive ndërluftuese. Nuk është rastësi që hetimet kryesore ndërkombëtare për krime të ngjashme kanë lindur në skenarë lufte (Afganistan, Iran, Siri, Kosovë, Ukrainë).

The Guardian (botimi i 10 shtatorit 2022) kreu një hetim në disa zona lufte dhe shumë të intervistuar konfirmuan se ata personalisht njihnin dikë që ishte detyruar të paguante një pjesë të udhëtimit për t'i shpëtuar luftës dhe urisë me një organ, zakonisht një veshkë. Si hyn krimi i organizuar në qarqet e trafikut të organeve?

Trafikimi i organeve kërkon një organizatë kriminale të strukturuar mirë me ndërmjetës që lidhin personin që furnizon organin me marrësit e mundshëm. Mjekët dhe zyrtarët e korruptuar janë të domosdoshëm. Është e nevojshme të negociohet çmimi dhe të ketë disponueshmërinë e objekteve mjekësore ku mund të kryhet transplanti. Siç e thamë, të ardhurat janë të larta, ndaj në xhiro përfshihen sidomos mafiozët e territoreve ku ka mundësi të gjenden organe dhe ato ku bëhen transplante. Heqja bëhet në tre mënyra: organe të blera, të shitura dhe të transplantuara në vendin e dhuruesit; organet e transplantuara në vendin e marrësit; organe të transplantuara në një vend të tretë, të zgjedhur për legjislacionin tolerant dhe për praninë e mjekëve të përputhshëm. Trafikimi i organeve shkon vetëm në një drejtim specifik, vendet më të varfra janë donatorët dhe ato më të pasurat marrësit. Mafiet menaxhojnë tregun kriminal dhe veprojnë si urë lidhëse midis palëve të përfshira.

Pse ky treg është kaq fitimprurës?

Një faktor që kontribuon në rritjen e kërkesës për organe njerëzore është gjatësia e listave të pritjes për të kryer një transplant tek njerëzit që kanë nevojë urgjente për shkak të sëmundjes së rëndë. Prandaj qeniet njerëzore shiten si mallra, pjesë këmbimi për të kënaqur kërkesat e njerëzve të sëmurë të pasur. Lufta kundër kësaj forme krimi ende nuk trajtohet globalisht, sepse ajo nënvlerësohet shumë nga autoritetet lokale. Shtyllat ligjore mund të gjenden në Protokollin Shtesë të Konventës së Kombeve të Bashkuara kundër Krimit të Organizuar Transnacional, i njohur si Protokolli i Palermos i vitit 2000 dhe në Konventën e Këshillit të Evropës për Veprimin kundër Trafikimit të Qenieve Njerëzore. Megjithatë, ekziston një treg i fshehur, ndonjëherë edhe i mbrojtur nga aparatet e larta shtetërore. Shumë thonë se trafikimi i organeve ekziston vetëm në teori pasi nuk ka hetime të vazhdueshme që konfirmojnë këto fakte, a janë vërtet të tillë?

Nuk është kështu. Kush e thotë, nuk e di mirë çështjen. Në Itali, për shembull, ka një hetim të fundit nga Prokurori Publik i Palermos, i cili ka paditur një trafikant njerëzor Mered Medhanie Yedhego, një eritreas.

Në kujtesën e celularit që posedonte, u gjetën foto që përmbajnë pamje të paqarta të pjesëve të trupit të copëtuara, të refugjatëve të dorëzuar te xhelatët e tyre.

Hetimi deri më tani ka identifikuar dhe arrestuar rreth dyzet persona të akuzuar si pjesë e një prej rrjeteve kryesore të krimit të organizuar që menaxhon kontrabandën e emigrantëve midis Afrikës dhe Italisë. Hetimi i quajtur “Glauco” ka sjellë tashmë disa dënime. Nëse doni të shkojmë përtej kufijve kombëtarë, thjesht referojuni hetimit të quajtur "Netcare" ku u dënuan mjekët dhe stafi i një spitali që lehtësoi mbi njëqind transplante të paligjshme veshkash. Ky hetim u zhvillua në Republikën e Afrikës së Jugut, në vitin 2003 dhe çështja penale u mbyll në vitin 2012 me dënime.

Pastaj është hetimi i quajtur “Medicus” në Kosovë, i cili përkundrazi është hetimi i parë në botë që ka çuar në dënimin e një grupi mjekësh, ndërmjetësues dhe elementë të krimit të organizuar. E fundit, por jo më pak e rëndësishme, hetimi i quajtur "Roseau" në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, i cili çoi në dënimin e një izraeliti për trafik ilegal të një veshke në kuadrin e një tregu më të gjerë të zi organesh. Është dënimi i parë për trafik organesh në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Personi i dënuar kishte mbledhur tashmë të paktën 450000 dollarë në trafikun e organeve. Gjyqtarët kishin përgjime ku krimineli deklaronte “Këtë e bëj prej kohësh”. Agjenti i fshehtë e pyeti se sa veshka kishte shitur tashmë. “Shumë” ishte përgjigja!

Ka ende pak hetime, nuk mendoni?

Për të kuptuar pse numri i ndjekjeve penale të trafikimit të organeve mbetet i ulët, është e rëndësishme të kuptojmë llojin e krimit me të cilin kemi të bëjmë, dhe rolin e mjediseve ligjore dhe institucionale në zbatimin e ligjeve kundër këtij krimi. Në Iran dhe Jemen, shitja e organeve është e ligjshme, prandaj, shumë aktivitete të konsideruara të paligjshme diku tjetër kryhen në këto shtete. Venezuela, Kina dhe Shtetet e Bashkuara, për shembull, nuk e kanë përfshirë "korrjen e organeve" në legjislacionin e tyre penal ndërkombëtar. Këto krime shpesh nuk raportohen për shkak të frikës ose sikletit të viktimave ose, më thjesht, për shkak të frikës për t'u përfshirë në procedurat ligjore që do të pasonin. A është e vërtetë që edhe organizatat kriminale përdorin internetin dhe rrjetet sociale për të kryer këtë krim?

Si për kriminelët, ashtu edhe për klientët e mundshëm, Facebook, Skype, Whatsapp, Telegram janë kthyer në mjete për të bashkëvepruar nëpërmjet internetit pasi lejojnë fshehtësi më të madhe në biseda. Për më tepër, rrjetet sociale janë një mjet i fuqishëm i përdorur nga trafikantët si një "katalog virtual" për të kërkuar viktima të mundshme.

Pastaj janë rrjeti i errët dhe rrjeti i thellë. Trafikimi i organeve po kalon edhe në internetin e errët. Sipas Global Financial Integrity, të paktën njëzet mijë operacione çdo vit përfshijnë organe nga tregu i zi: kjo është 10% e transplanteve të organeve të kryera çdo vit. Në rrjetin e errët, ekzistonte një faqe e drejtuar nga një grup i quajtur "Vdekja e Zezë", ku shiteshin organe njerëzore dhe ku ishte e mundur të kontaktohej drejtpërdrejt me donatorin. Më pas faqja u mbyll. Si mund të luftohet në mënyrë më efektive ky krim i gabuar?

Trafikimi i organeve është padyshim një shkelje e rëndë e të drejtave të njeriut, e cila duhet luftuar me strategji parandaluese dhe shtypëse. Ky krim kryhet shpesh nga grupe të organizuara kriminale dhe ka një dimension transnacional. Prandaj, shtetet duhet të veprojnë në kohën e duhur dhe të bashkëpunojnë në mënyrë efektive. Çështja e transplanteve ka implikime që shkojnë përtej konsideratave të thjeshta juridike, duke përfshirë vlerësime morale, filozofike dhe madje edhe fetare që i përkasin individit dhe komunitetit. Mungesa e respektimit të Konventës së Këshillit të Evropës kundër trafikimit të organeve njerëzore, e bërë në Santiago de Compostela më 25 mars 2015, mund të jetë pasqyrimi i një dyshimi të ngjashëm me Hamletin, i cili nuk zbulohet kurrë shumë qartë nga qeveritë, domethënë: është më mirë të shtypet institucionalisht apo të legalizohet tregtimi i organeve? Përtej çdo moralizmi të lehtë, në fakt, dikush pyet veten nëse jemi vërtet kaq të sigurt se nuk do të ishim të gatshëm të blinim një organ nëse jeta jonë ose e një personi të dashur do të varej nga një transplant. Pavarësisht këtij reflektimi, nuk mund të qëndrosh i palëvizur përballë spekulantëve dhe tregtarëve të organeve, të cilët, duke shfrytëzuar dallimet sociale, njollosi njeriun dhe personalitetin e tij në çdo nivel me trafikimin e tyre.