PAMJET MË TË MPREHTA TË UNIVERSIT TË PORSALINDUR | ATO TREGOJNË RETË NGA TË CILAT KANË LINDUR YJET DHE GALAKTIKAT E PARA.

Pamja më e qartë e universit të porsalindur. Në të majtë, Rruga e Qumështit dhe në sfond, në gri, rrezatimi kozmik i sfondit të mikrovalës; në të djathtë një detaj i Mjegullnajës Orion (burimi: ACT Colaboration).

Atakama, Kili | Pamjet më të mprehta të marra ndonjëherë të universit të porsalindur, të portretizuara vetëm 380000 vjet pas Big Bengut janë marrë.

Aato janë prodhuar nga Teleskopi Kozmologjik Atakama (Atacama) në Kili, duke mbledhur dritën më të vjetër nga kozmosi të dallueshme në mikrovalë (plani kozmik i mikrovalës pesë herë më i lartë nga rrezatimi i sfondit të satelitit).

Në praktikë, ato tregojnë grumbujt nga të cilët lindën yjet dhe galaktikat e para, duke konfirmuar vlefshmërinë e modelit standard që përshkruan forcat që veprojnë në kozmos. Të dhënat po prezantohen në konferencën vjetore të Shoqatës Amerikane të Fizikës.

Pamjet e reja të bazuara në studimin e rrezatimit të sfondit të mikrovalës kozmike, jehona e Big Bengut, ofrojnë një pamje jashtëzakonisht të qartë dhe të detajuar të ndryshimeve në densitetin dhe shpejtësinë e gazeve të hidrogjenit dhe heliumit që mbushën universin e porsalindur: rajonet më të dendura, të ngjashme me retë, të konsoliduara më pas në yjet e parë galaksi.

“Deri tani ne mund të shihnim se ku ishin gjërat, tani mund të shohim gjithashtu se si lëvizin”, vëren z. Sigurd Naess, një studiues në Universitetin e Oslos dhe autori kryesor i një prej punimeve që rezultuan.

Ashtu siç mund të përdorim baticat për të konstatuar praninë e Hënës, lëvizja e gjurmuar nga polarizimi i dritës na tregon se sa e fortë ishte tërheqja gravitacionale në pjesë të ndryshme të hapësirës.

“Tani kemi matur me saktësi më të madhe se Universi i vëzhgueshëm shtrihet rreth 50 miliardë vite dritë në të gjitha drejtimet nga ne dhe përmban një masë të barabartë me gati 2 trilion trilion Diej”, thotë astrofizikantja italiane Erminia Kalabreze (Calabrese), një pedagoge e lartë në Universitetin e Kardifit (Cardiff), dhe autorja kryesore e një prej punimeve.

Nga e gjithë kjo masë, vetëm një pjesë e vogël përbëhet nga materie normale, lloji që mund të shohim dhe matim: pjesa tjetër është materie dhe energji e errët.

Masa e materies normale është tre të katërtat e hidrogjenit dhe një e katërta e heliumit; pothuajse i gjithë heliumi në ekzistencë është prodhuar në fazat shumë të hershme të universit, ndërsa elementët prej të cilëve ne njerëzit përbëhemi (kryesisht karboni, oksigjeni, azoti dhe hekuri) u formuan më vonë në yje dhe janë vetëm një spërkatje mbi këtë copa.

Të dhënat e reja më në fund konfirmojnë moshën e universit, e barabartë me 13.8 miliardë vjet, dhe vlerën e konstantës së Hubble, e cila, përshkruan shkallën e zgjerimit të universit.

Nga z. Erton Duka.

© Copyright | Agjencia Telegrafike Vox

Ne të njohim me botën | www.007vox.com | Burimi yt i informacionit

Diagrami i evolucionit të universit. Shiriti me ngjyra korrespondon me periudhën të cilës i referohen pamjet e reja të marra (burimi: Lucy Reading Ikkanda, Simons Foundation).