U BËMË BASHKË PËR SHKAK TË KËSAJ LUFTE!

Nga z. Veton Surroi.

Tiranë, Shqipëri | Deklarata e Selanikut në vitin 2003 (miratuar në Samitin e parë BEBallkani Perëndimor) deklaronte se e ardhmja e Ballkanit Perëndimor është në Bashkimin Evropian.

Versioni i vitit 2023 i Deklaratës së Athinës, për nder të asaj të Selanikut, i miratuar të hënën, thotë se e ardhmja e Ballkanit Perëndimor është në Bashkimin Evropian dhe se Ukraina dhe Moldavia kanë të njëjtën të ardhme.

Deklarata origjinale, ajo e vitit 2003, ishte një përpjekje e BE-së për të vendosur një orientim strategjik për Ballkanin Perëndimor, një marrëveshje ndërmjet shteteve anëtare dhe shteteve të Ballkanit Perëndimor (përfshirë Kosovën nën administrimin e UNMIK-ut).

Deklarata e Athinës është një përpjekje për të krijuar një orientim strategjik të BE-së për Ballkanin Perëndimor së bashku me Ukrainën dhe Moldavinë.

Dhe në këtë pikë, që BE-ja ka ose do të ketë një orientim strategjik, përfundon lajmi i mirë.

Në një ndeshje me realitetin, Ukraina dhe Moldavia i janë bashkuar tani një gare evropiane midis gjeopolitikës dhe cinizmit.

1- Në atë garë, gjëja e parë që mund të vijë në mendje është shakaja e radhës fataliste se në vitin 2023, samiti i liderëve të Ballkanit Perëndimor, Ukrainës dhe Moldavisë do të mbahet në Greqi dhe kryeministri i Gjeorgjisë do të jetë gjithashtu një mysafir në të (dhe nëse do të përdor pak imagjinatë, Azerbajxhani) me të cilin do të rishpallet e ardhmja evropiane e Ballkanit Perëndimor, Ukrainës, Moldavisë dhe tani Gjeorgjisë (dhe, me pak imagjinatë, Azerbajxhanit).

2- Gjeopolitika i përket edhe në 2003 edhe në 2023. Në vitin 2003, luftërat e ish-Jugosllavisë kishin përfunduar (e fundit e R. Maqedonisë në vitin 2001), SHBA ishte e zënë në luftërat e Afganistanit dhe Irakut dhe BE-ja kishte vizionin e duhur se stabilizimi i Evropës do të thotë anëtarësim në BE, i hapësirës së juglindjes së saj (dhe se për këtë nuk duhet pritur kthimi gjeopolitik amerikan).

Në vitin 2023, lufta e Rusisë kundër Ukrainës i jep një dimension shtesë vizionit të BE-së, përcaktimin e kufijve të saj lindorë me nënkuptimin e përfshirjes së Ballkanit Perëndimor në tërësinë e Bashkimit Evropian.

Dhe, ndërsa BE-ja është krijuar për herë të parë si një fuqi që ndihmon në mënyrë aktive luftën në kontinentin evropian, së bashku me SHBA-në, vendimi për anëtarësimin e Ukrainës dhe Moldavisë, si masë e përhershme stabilizuese, i përket BE-së.

Problemi i qasjes gjeopolitike të BE-së është mospërputhja midis objektivave dhe kapacitetit për t'i arritur ato.

Pas Samitit të vitit 2003, vetëm Kroacia iu bashkua BE-së; të gjithë pjesëmarrësit e tjerë kanë premtimin për anëtarësim dhe statusin e kandidatit (me përjashtim të Kosovës).

Por të qenit kandidat për anëtarësim nuk e ka ndryshuar raportin në trekëndëshin e shteteve të papërfunduara Kosovë-Serbi-BH.

Për më tepër, një tjetër shtet kandidat, Mali i Zi, ka pësuar një goditje të madhe në rrugën e tij evropiane nga fërkimi i identitetit, një pjesë e konsiderueshme e të cilit vjen nga shteti tjetër kandidat, Serbia.

Në vitin 2023, vendosja e Ukrainës si një pikë kthese gjeopolitike, e cila duhet të përshpejtojë përgatitjen e BE-së për këtë sfidë të madhe historike që do të përcaktojë kufirin midis Evropës dhe Euro-Azisë, është vizioni i duhur, por nëse do të isha në Kiev do të kisha analizuar marrëdhëniet Kosovë-Serbi dhe ndërmjetësimin e BE-së.

Për më shumë se dhjetë vjet, BE nuk ka arritur një marrëveshje për një çështje në oborrin e saj.

Nëse nuk arrin një marrëveshje me instrumentet e veta për një çështje dytësore (ose të rendit të tretë) në krahasim me krizat lindore, çfarë mund të pritet prej saj në Ukrainë apo Moldavi?

3- Prandaj nuk mjaftonte gjeopolitika. Po, ka qenë një periudhë kur merreshin vendime gjeostrategjike.

Pranimi i Spanjës, Portugalisë dhe Greqisë, të sapo dalë nga diktaturat, ishin pika kthese për popujt e atyre shteteve dhe për mirëqenien e kontinentit në tërësi.

Anëtarësimi i Rumanisë dhe Bullgarisë, të dyja vende që, siç shihet sot, janë në fqinjësi të menjëhershme të luftës së Ukrainës, gjithashtu stabilizoi ndjeshëm këtë pjesë të kontinentit.

Por pse kjo ndodhi atëherë, nuk do të thotë se duhet të ndodhë tani. Në vend të gjeopolitikës, në garë ka hyrë cinizmi.

Në Deklaratën e Athinës 2023, është bërë një pikë kthese historike bashkimi i kauzës së madhe (liria dhe pavarësia e Ukrainës evropiane) me kauzat më të vogla (integrimi i Ballkanit Perëndimor).

Dhe, kjo deklaratë bëhet pikërisht kur BE-ja plotësoi përvjetorin (e ardhshëm) të pamundësisë për të ndërmjetësuar: në shtator të vitit të kaluar Kosovës dhe Serbisë iu ofrua mbi bazën “merre ose lëre” projekti më ambicioz deri më tani, i një marrëveshje bazë midis dy shteteve të pavarura që vendos marrëdhënie pa njohje reciproke të pavarësisë.

Një vit më vonë, raund pas raundi të ndërmjetësimit të dobët, Kosova dhe Serbia janë më larg nga marrëveshja bazë sesa në shtatorin e vitit të kaluar.

Dhe ndërsa BE-ja deklaron synimin e saj gjeostrategjik për të ndihmuar në shtyrjen e Rusisë nga Ukraina, ajo nuk e dëshmon se mund ta bëjë këtë në Ballkanin Perëndimor: për një vit e gjysmë, Rusia ka mbetur po aq e fortë, nëse jo më shumë, pikërisht në në mes të Ballkanit, në Serbi dhe BosnjeHercegovinë.

4.- Ambicia gjeopolitike për të krijuar një Evropë të lirë me Ballkanin Perëndimor në të, dhe shtrirë deri në kufirin ndërmjet Ukrainës dhe Rusisë, e manifestuar në Athinë, është ambicia për projektin më ambicioz euroatlantik të këtij shekulli.

Për Ballkanin Perëndimor, kjo nënkuptonte një Serbi demokratike në paqe me fqinjët e saj, një Kosovë të pavarur në paqe me Serbinë, një Bosnje-Hercegovinë demokratike dhe funksionale në paqe me pluralizmin e saj identitar, e kështu me radhë.

Kundër kësaj ambicie gjeopolitike është cinizmi i realitetit. Është e vështirë të imagjinohet se BE-ja do të krijojë një hapësirë demokratike nën ombrellën e NATO-s nga hapësira e konflikteve të papërfunduara pa ndërhyrjen vendimtare të Shteteve të Bashkuara, Britanisë së Madhe dhe vendeve të fuqishme anëtare të BE-së, në radhë të parë Gjermanisë, Francës, Italisë, dhe pse jo Polonisë.

Instrumentet e treguara deri më tani në rastin Kosovë-Serbi, nga diskutimet për targat dhe shkëmbimet territoriale, te fitorja e madhe “gjeopolitike” e BE-së e arritur në Ohër në atë që u quajt Marrëveshja Kosovë-Serbi, tregojnë se pas fjalëve të mëdha fsheh veprime të vogla. Ajo që u quajt Marrëveshje ishte e brishtë me vetë faktin se nuk u nënshkrua dhe konsiderohet Marrëveshje, sepse kështu e konsideron shefi i diplomacisë J. Borell.

Më tej, me seriozitetin më të madh, u shpjegua se kjo është një Marrëveshje juridikisht obligative, sepse “gjendet në kapitullin 35 për Serbinë dhe MSA për Kosovën”, formulim që as nuk bind, as stimulon, as frikëson.

Kjo është paradigma e BE-së përballë sfidës gjeopolitike të shekullit.

Nga z. Erton Duka.

© Copyright | Agjencia Telegrafike Vox