UINSTON ÇËRÇILLI U ARRATIS NGA NJË KAMP ROBËRISH LUFTE | ÇFARË ZBULON TREGIMI I TIJ I PAMUNDUR PËR IMPERIALIZMIN?

Londër, Britani e Madhe | Kryeministri i ardhshëm u ul në fund të një miniere qymyri, duke shtrënguar një shishe uiski.

Ai kishte ikur nga një kamp robërish lufte, ishte vendosur në një tren, dhe u hodh në mes të askundit.

Armiku po kërkonte kudo për të. Nëse kapej, ai do të mbyllej përsëri; ata që e kishin ndihmuar do të pushkatoheshin.

Ikja do të ishte e ndërlikuar. Ai ishte absurdisht i dukshëm: një anglez kokëkuq në Afrikë, i cili, nuk dinte asnjë nga gjuhët vendase. Posterët talleshin me ecjen e tij të përkulur dhe mustaqet pothuajse të padukshme.

Megjithatë, Uinstëun Çërçilli (Winston Churchill) shpëtoi dhe i shndërroi bëmat e tij gjatë luftës së dytë Anglo-Boere të viteve 1899-1902 në një përrallë të mashtrimit, që nisi karrierën e tij politike.

Kjo histori e pamundur zbulon shumë për luftën, gazetarinë dhe historinë.

Britanikët e admirojnë Çërçillin (Churchillin) më shumë se çdo kryeministër tjetër, sepse ai i qëndroi përballë një fuqie perandorake agresive, Gjermanisë naziste.

Megjithatë, ai ishte një adhurues i imperializmit britanik.

Si një haker i ri, ai shkoi për të mbuluar luftën, në atë që tani është Afrika e Jugut, i bindur se vendi i tij, me të gjitha të metat e tij, ishte në të drejtë.

Sot, ndërsa Britania dhe Franca vuajnë mbi historinë e tyre perandorake, ish-kolonitë përpiqen të lëvizin përtej saj, dhe Vladimir Putin derdh liqene gjaku, duke u përpjekur të rikrijojë perandorinë e Rusisë, përralla vazhdon të rishikohet.

Lufta Anglo-Boere filloi sepse Boerët (pasardhësit e kolonëve holandezë që filluan të mbërrinin në Afrikën jugore në shekullin e 17-të) nuk donin t'i nënshtroheshin sundimit britanik, dhe sepse britanikët, të etur për të kapur ose të paktën shtypur shtetet boere, i provokuan ato.

Zbulimi i arit në Republikën Transvaal (një nga dy shtetet Boere) ngriti aksionet, duke tërhequr minatorët britanikë.

Nga frika e pushtimit, Boerët sulmuan postat britanike. Perandoria u kundërpërgjigj.

Gjatë tre viteve të masakrës që pasuan, asnjëra palë nuk kurseu shumë mendim për shumicën e popullsisë së tokës për të cilën po luftonin: afrikanët e zinj.

Çërçilli mbërriti në Keip Taun (Cape Town) në muajin tetor, të vitit 1899 me një shërbëtor, një furnizim me verëra të shkëlqyera, dhe një kontratë nga Morning Post, për 250 £ në muaj (26500 £ ose 33500 $ sot).

Kjo normë ishte më e lartë, mendoj, se çdo e paguar më parë në gazetarinë britanike për korrespondentët e luftës, shkroi ai më vonë në “Jeta ime e hershme”.

Si arriti një rrëmbyes i tillë një marrëveshje kaq të mrekullueshme?

Ju mund të dyshoni për nepotizëm: babai i tij kishte qenë Kancelar i Thesarit, kushëriri i tij ishte Duka i Marlborough. Por në të vërtetë Çërçilli (Churchill) nuk ishte vetëm një shkrimtar i madh (ai më vonë fitoi çmimin Nobel për letërsinë), por, gjithashtu i gatshëm të ndërmerrte rreziqe të jashtëzakonshme, për të bërë bujë për Postin, dhe një emër për veten e tij.

Ai kishte mbuluar tashmë dy luftëra, në Indi dhe Sudan, me një vlerësim të gjerë.

Nganjëherë dukej sikur nuk mendonte se një plumb mund ta vriste. “Unë nuk besoj se perënditë do të krijonin një qenie kaq të fuqishme sa unë për një fund kaq prozaik”, i shkroi ai nënës së tij.

Në luftërat e kaluara ai kishte shërbyer edhe si gazetar edhe si oficer, duke vrarë ndoshta katër burra në Indi, dhe një gjysmë duzinë në Sudan.

Ky rol i dyfishtë kishte paraqitur një konflikt interesi: që ai të mund të favorizonte veprimet që krijonin tituj, mbi ato që ishin të mençura ushtarakisht.

Ai gjithashtu kritikoi oficerët eprorë në shtyp. Zyra e Luftës e gjeti atë aq të padurueshëm, sa i ndaloi të gjithë korrespondentët në luftërat e mëvonshme të ishin ushtarë.

Kështu Çurçilli filloi luftën e Boerëve si një shkrues jo shumë i përulur. Ai u nis drejt për në aksion, duke vrapuar drejt Estkortit (Estcourt), një qytezë e vogël prej disa qindra banorësh, pranë vijës së frontit, nëpërmjet Durbanit.

Çërçilli (Churchill) u dorëzua, duke e ngushëlluar veten se Napoleoni ndoshta do të kishte bërë të njëjtën gjë. Ai filloi t'u jepte oficerëve më të vjetër se ai përfitimin e mendimit të tij, siç shprehet Kendis Millard (Candice Millard) në “Hero of Empire”.

Estkorti ishte në rrezik të shkëputej nga 10000 Boerë. Komandanti britanik, koloneli Karl Long (Charles Long), donte të tërhiqej.

Kjo do të ishte një gabim, i tha Çërçilli (Churchill). Xhan Etkins (John Atkins), korrespondenti i gazetës Rojtari (The Guardian), u mrekullua me vetësigurinë e pashuar të Çërçillit (Churchillit).

Koloneli Long qëndroi në vend. Çërçillit iu bashkua një treni zbulimi, megjithëse e konsideroi misionin budallallëk. “Ishte vetëm e nevojshme të hidhej në erë një urë ose një kanal, për të lënë përbindëshin të bllokuar,” shkroi ai. “Kjo situatë nuk dukej se i kishte ndodhur komandantit tonë.”

Sigurisht, treni ishte në pritë, dhe pjesërisht doli nga shinat. Nën zjarr të fortë, Çërçilli udhëhoqi përpjekjet për të pastruar gjurmët, dhe për ta dërguar trenin përsëri, në siguri me burra të plagosur në bord.

Më pas ai vrapoi përsëri në betejë, por zbuloi se shokët e tij ishin vrarë ose zënë rob.

Dy Boerë e panë atë. Çërçilli u hodh në një hendek të cekët. Një boer hipi dhe rrafshoi pushkën e tij. Duke synuar ta vriste, Çërçilli u përpoq të merrte pistoletën e tij Mauser, por ai e kishte lënë në tren.

Ishte dorëzim ose vdis, kështu që ai u dorëzua, duke e ngushëlluar veten se Napoleoni ndoshta do të kishte bërë të njëjtën gjë.

Në ditët në vijim Çërçilli (Churchill) kërkoi që ai si gazetar të lirohej. Boerët refuzuan, duke cituar gazetat britanike, që e bënin të qartë, se ai kishte qenë një luftëtar gjatë përleshjes.

HEROIZMI I Z. ÇËRÇILL, lexoi ai në një titull.

|Gjithashtu, siç e tha një boer: “Nuk do të të lëmë të ikësh, plak plak... Ne nuk e kapim djalin e një zoti çdo ditë”.

Çërçilli (Churchill) u dërgua në Pretoria, kryeqyteti i Transvaal-isë, dhe u mbyll me oficerët britanikë në një shkollë të konvertuar.

“Sigurisht që e urreja çdo minutë të robërisë sime, më shumë se sa kam urryer ndonjë periudhë tjetër, në jetën time”, shkroi ai. “Për fat ishte shumë i shkurtër.”

Ai vendosi të shpërthejë. Të burgosur të tjerë ishin të kujdesshëm për ta lënë atë të bashkohej me planet e tyre të arratisjes, pasi ai ishte i papërshtatshëm, shumë i famshëm, dhe nuk mund të mbante sekretet, siç shkruan Millard.

Por ai ishte edhe bindës. Ai foli për t'u bashkuar me një komplot që përfshinte fshehjen në një tualet, dhe ngjitjen e murit, kur rojet nuk po shikonin, më 12 dhjetor.

Ai shkoi i pari, përpara se bashkëpunëtorët e tij të ishin gati, por rojet i penguan ata ta ndiqnin.

I lirë, por i vetëm, pa ushqim, dhe busull, ai duhej të shkonte në territorin neutral të Afrikës Lindore Portugeze (tani Mozambiku), 500 km larg.

Nën mbulesën e errësirës, ai u nis në këmbë, me 75 paund dhe katër pllaka çokollatë në xhep.

“Isha në zemër të vendit të armikut… Arratisja ime duhet të dihet në agim. Ndjekja do të ishte e menjëhershme.” Ai vazhdoi, arriti në hekurudhë, dhe priti një tren. Kur erdhi, ai u hodh në bord dhe u zhyt mes thasëve bosh me qymyr.

Pasi Çërçilli u arratis, shokët e tij të burgosur e mbuluan, duke i futur një bedel nën batanije dhe duke u shtirur se ishte në gjumë.

Fatkeqësisht, ai kishte rezervuar një prerje flokësh, dhe rruajtje nga një berber boer, për mëngjesin tjetër, dhe harroi ta anulonte.

Mungesa e tij u vu re. Boerët ishin të egër dhe ofruan një shpërblim të madh për rimarrjen e tij.

Ai flinte mes thasëve të qymyrit. Kur u zgjua, kuptoi se do t'i duhej të hidhej nga treni para agimit, ose do të rrezikonte të zbulohej. Ai e bëri këtë, pranë një qyteti qymyri të quajtur atëherë Uitbenk (Witbank), tani Emalahleni.

Studioni historinë, studioni historinë.

John Bird, një adhurues lokal i historisë, ka hartuar saktësisht atë që ai mendon se ndodhi më pas, bazuar në njohuritë e tij për peizazhin dhe një lexim nga afër të veprave të Çërçillit (Churchillit).

Ai i tregoi korrespondentit tuaj kthesën e shinave ku treni u ngadalësua, duke e lejuar Churchillin të hidhej; pellgu i ujit nga i cili pinte me pangopur dhe kodrën ku e kaloi të nesërmen duke u fshehur mes pemëve. Shoku im i vetëm, tha Churchill, ishte një shkaba gjigante, që shfaqte një interes ekstravagant për gjendjen time. Sot kodra është pjesë e një parku lojërash të pa hapur ende.

Nga maja e kodrës Churchill mund të shihte një vendbanim në distancë. Kur ra errësira, ai u drejtua drejt saj dhe i dëshpëruar trokiti në një derë.

Një burrë pyeti: “Kush është atje?” në holandisht. Çërçilli u përgjigj në anglisht: “Unë jam një burger (dmth., një qytetar i një republike të Boerit)… kam pasur një aksident… kam rënë nga treni. Ne ishim në qiell. Unë kam qenë pa ndjenja për orë të tëra. Mendoj se kam zhvendosur shpatullën time.”

I panjohuri e ftoi brenda, e uli dhe vendosi një revole në tavolinë. “Mendoj se do të doja të dija pak më shumë rreth këtij aksidentit tënd hekurudhor”, tha ai në anglisht.

“Unë mendoj”, tha Çërçilli, më mirë të them të vërtetën. Ishte fati i mirë i mahnitshëm i Çërçillit, që trokiti në një nga dyert e pakta britanike në zonë.

Pritësi i tij, Xhan Hauard (John Howard), një menaxher i një miniere thëngjilli, e ushqeu dhe e fshehu në një bosht minierash, me një dyshek, batanije, një kuti purosh, si dhe me shishe uiski.

Boshti i minierave sot është i mbyllur dhe toka rreth tij është e paqëndrueshme. Fushat lokale të qymyrit gërmohen natën nga minatorë të paligjshëm, të njohur si zama-zama, të cilët, ndonjëherë shkaktojnë shembjen e tuneleve. Kur policia përpiqet t'i dëbojë, shpërthejnë përleshjet me armë.

Hauardi (Howard) hartoi një plan për të kontrabanduar Çërçillin në bregdet me një ngarkesë leshi, duke u nisur më 19 dhjetor.

Dyqanxhiu britanik që po lëvizte leshin, Karl Bërnhem (Charles Burnham) ishte në parcelë, dhe shoqëroi ngarkesën.

Në një hotel gjatë rrugës, ai dëgjoi një thashetheme se Çërçilli kishte kaluar tashmë nga ai vend, i maskuar si një prift katolik.

Përafërsisht në të njëjtën kohë Hauardi (Howard) takoi disa boerë me një të burgosur britanik që ata mendonin se ishte Çërçilli.

|Me të mbërritur në Afrikën Lindore Portugeze, Çërçilli hyri në konsullatën britanike, i mbuluar me blozë, dhe u prezantua me konsullin e befasuar.

Ai mori një anije përsëri në Afrikën e Jugut, ku u prit nga një turmë brohoritëse që valëviste flamurin, e cila kërkonte një fjalim.

Ai u detyrua. Për britanikët, arratisja e tij ishte një nga të paktat lajme të mira që doli nga një luftë që po shkonte keq.

Çërçilli vendosi të bashkohej me luftën.

Ai shkoi të takonte Sër Redvërs Ballër (Sir Redvers Buller), komandantin britanik, dhe kërkoi të rikthehej si oficer, pa hequr dorë nga puna e tij në gazetë.

Kjo ishte shumë e vështirë, kujtoi ai më vonë. Për shkak të tij ishte shkruar rregulli kundër kombinimit të gazetarisë me luftën.

Ballër (Buller) bëri dy ose tre rrotullime nëpër dhomë, duke më parë në mënyrë të çuditshme. Më në fund ai tha: “Në rregull”.

Çërçilli ishte në Spion Kop, një luftë e tmerrshme për një kodër strategjike, me një majë të sheshtë, pothuajse aq të madhe sa Sheshi Trafalgar.

Një nga barelistët gjatë betejës ishte Mohandas Gandhi, të cilin Çërçilli e urrente më vonë (nuk ka asnjë provë që ata u takuan atje).

Më pas, Çërçilli luftoi për të hequr rrethimin e Ledismithit (Ladysmith), ku një garnizon britanik u hodh poshtë, dhe i mbaroi ushqimi. Ai i dha atij disa nga kujtimet më të lumtura të jetës së tij.

Në fund të fundit, boerët nuk mund t'i rezistonin numrave superiorë. Në muajin qershor të vitit 1900, trupat britanike hynë në Pretoria.

Çërçilli shkoi për të parë të burgosurit e mbetur të luftës. Pastaj ai shkoi në shtëpi, dhe u zgjodh në parlament, në moshën 25-vjeçare.

Fitorja ushtarake nuk sjell gjithmonë triumf politik. Shumë britanikë menduan se lufta kishte mbaruar kur qytetet kryesore boere u dorëzuan.

Por, boerët iu drejtuan taktikave guerile, dhe luftuan për dy vjet të tjerë. Britanikët u përgjigjën me taktika të tokës së djegur.

Ata grumbulluan civilët boerë në ato që ata i quajtën kampe përqendrimi - një frazë që do të merrte një kuptim të ri të tmerrshëm dekada më vonë.

Kushtet në këto kampe ishin mizore - mijëra gra dhe fëmijë vdiqën nga sëmundjet.

Me kalimin e kohës kjo shkaktoi zemërim përsëri në Londër, dhe njollosi fitoren përfundimtare britanike.

Një mësim që mund të nxirret nga lufta boere është se fuqitë e mëdha shpesh nënvlerësojnë armiqtë më të vegjël.

Boerët ishin të lëvizshëm, të motivuar dhe e njihnin terrenin. Ata u fshehën në llogore të maskuara mirë, dhe përdorën barut pa tym.

Britanikët që mendonin se luftimi i tyre do të ishte i lehtë, kishin diçka të përbashkët me rusët sot, të cilët nuk arritën të parashikonin se sa egërsisht do të mbronin ukrainasit vendin e tyre.

Një mësim tjetër është se fitorja ushtarake nuk sjell gjithmonë triumf politik.

Lufta krijoi “Afrikën e Jugut siç e njohim ne; si një realitet politik dhe jo një term thjesht gjeografik,” vëren profesor Thula Simpson, autor i “Historisë së Afrikës së Jugut”.

Por ajo u dominua nga boerët, jo nga britanikët, për pjesën më të madhe të shekullit të ardhshëm.

Të dy palët nënshkruan një marrëveshje paqeje në vitin 1902, që thithi republikat boere në perandorinë britanike.

Ai shtroi pyetjen më të rëndësishme: nëse duhet t'u jepej vota zezakëve? Kolonia britanike e Kepit kishte lejuar për disa kohë burrat të votonin pavarësisht nga raca.

Në praktikë jo shumë zezakë u kualifikuan, por, boerët e konsideruan këtë marrëveshje tmerr.

Ata negociuan një klauzolë në traktatin e paqes që thoshte se çështja e ekskluzivitetit vendas do të vendoset deri pas prezantimit të vetëqeverisjes.

Në vitin 1910 Afrika e Jugut u bë një dominion vetëqeverisës. Qytetarët e saj të rinj boerë ndihmuan që ekskluziviteti i zi të mos shtrihej kurrë përtej Kepit.

Ajo u frenua gradualisht dhe, nën aparteid, u shfuqizua.

Sikur kolonitë britanike të mos i kishin gëlltitur kurrë republikat boere, a mund të kishte evoluar ndryshe historia e tmerrshme racore e Afrikës së Jugut? Nuk do ta dimë kurrë.

Historia do të jetë e sjellshme me mua.

Në një sondazh të YouGov, 69% e britanikëve e panë Çërçillin pozitivisht.

Kjo është më shumë se dyfishi i 32% që thanë, në vitin 2019, se perandoria britanike ishte më shumë diçka për t'u krenuar, sesa për t'u turpëruar.

Ai mbahet mend më pak dhe më pak me dashamirësi në Afrikën e Jugut. “Në Evropë, ai ishte një kryqtar për demokracinë dhe kundër fashizmit, por, në kontekstin e Afrikës së Jugut, ai ishte kundër të drejtave demokratike, dhe sundimit të shumicës”, vëren profesor Simpson.

Historia është e ndërlikuar. Shpesh ndjenja e njerëzve për atë se kush janë ata, varet nga një tregim i thjeshtë moralist.

Politikanët e Afrikës së Jugut sot flasin për të këqijat e kolonializmit dhe aparteidit; megjithatë shumë nuk shohin asnjë problem me përpjekjen e Rusisë për të copëtuar Ukrainën.

Yascha Mounk, autor i “Kurthit të Identitetit”, shkruan se në Britani ... disa besojnë se karakteri i kombit përcaktohet nga mizoria e imperializmit, ndërsa të tjerë mendojnë se ai përbëhet ekskluzivisht nga heroizmi i Betejës së Britanisë.

Siç na kujton jeta e Çërçillit një llogari e drejtë duhet të përfshijë të dyja fillesat, dhe shumë të tjera përveç kësaj.

Besimi i të riut Çërçill në perandori u sfidua, pak, nga një prej heronjve të tij të fëmijërisë.

Gjatë një turneu të folur në Amerikë, ai takoi një Mark Twain të moshuar. “Sigurisht që ne debatuam për luftën boere.”

Pas disa shkëmbimesh e gjeta veten të rrahur përsëri në kështjellë: “Vendi im është i drejtë apo i gabuar”? “Ah”, tha zotëria plak - kur vendi i varfër lufton për jetën e tij, jam dakord. Por ky nuk ishte rasti juaj. Nga z. Erton Duka.

© Copyright | Agjencia Telegrafike Vox

Ne të njohim me botën | www.007vox.com | Burimi yt i informacionit